इन्टरनेट बिनाका पलहरु

कहिलेकाही शहरमा निस्फिक्री उडने बताससँग बग्न मन लाग्छ स्वतन्त्र आकाशमा । तर जीवन त्यति सजिलो कहाँ छ र ? हाम्रो स्वतन्त्रताको खुल्लापनामा अनेकन बाध्यताका पर्खालहरू उभिएका छन । अनेक देशक सीमा र परिधिहरू कोरिएका छन । अनि छन कर्म र नियतिले बनाएका साँघुरा पिंजराहरू जहाँ चुपचाप कैद भएका छौं हामी । विशेषत धेरै रहर र सपना बोकेर हिडेका मजस्तै युवा मनहरू .. ।

परदेश लागेको धेरै वर्ष भएछ यी वर्षहरूमा म प्राय एक्लै भएँ र त्यो स्वाभाविक पनि थियो । यदाकदा शव्दहरूसँग खेल्नु, ब्लग लेख्नु, इन्टरनेटमा रुमल्लिनु र नया कुरा सिक्नु वा धेरै बेर हराउनु मेरो समयका र मैले व्यतित गर्ने दिनचर्याका मुख्य अंशहरू बने ।

आरम्भका घडीहरू असाध्य कठीन हुन्थे, नोस्टाल्जिक भैन्थ्यो । अजंगको दिक्दारीले दिनभरि चिथोर्थ्यो । बडो असहज लाग्थ्यो शायद 'होमसिक' यसैलाईभन्दा हुन् । देश दुख्थ्यो, घरि घरि घरको याद आउथ्यो र बाध्यता भन्ने चिज छातीभित्र भक्कानो जसरी बल्झिरहन्थ्यो ।

तर इन्टरनेट को झ्यालबाट चियाउन पाउँदा यिनै दिनचर्यामा अभ्यस्त हुँदै गइयो । सामाजिक संजालहरूमा भुलियो । अभाषी संसार विचरण गर्न सिकियो । अनि समयक्रममा यही एक्लोपना र यिनै अपरिचित भित्ताहरूसँग यस्तरी साइनो गासिएछ कि एकान्त नै प्यारो लाग्ने, अँध्यारो नै मनपर्ने भएछ । हुँदा हुँदा कहिले त यस्तो पनि लाग्थ्यो कि एकान्तको यो सिलसिला कहिले नटुटोस । यसरी नै घन्टौं घण्टा, हप्तौं हप्ता र महिनौं महिना एकान्तमा बसिरहुँ र हराइरहुँ आफैभित्र, खोजिरहूँ आफैलाई ।

 तर जीवन सोचेजस्तो कहिले भएन । एकदिन यस्तो घडी आयो कि गत वर्षको उत्तरार्धदेखि मेरो यस अघिको जागिर र इन्टरनेटसँगको अटुट साइनो एकाएक तोडियो । त्यसपछिको नयाँ जागिर 'खाउँ भने दिनभरिको शिकार नखाउँ त कान्छाबाको मुहार' जस्तै भएर आयो, विहान देखि साँझसम्म पुरै कम्प्युटर प्रतिबन्धित । यति लामो विदेश बसाईमा ममा विकसित भएको अभ्यस्तता खलबल मात्र भएन, म पुरै हतास भएँ । अनियमित त छदै नै थिएँ म, त्यसमाथि यसरी इन्टरनेट बेगर बाँच्दा यो परदेश कस्तो भयो होला ? म पखेटा काटिएको चराजस्तै भएँ। रातको बसाई बाहेक मसँग अरु कुनै समय बाँकी भएन - लेख्न पढ्न र इन्टरनेट चहार्न । यस्तो कठीन घडीमा सिर्जनशीलता कहाँ बाँकिरहन्थ्यो ?

'नेभर गिभ अप ' मनले जति पटक हरेश खान खोजे पनि मैले आफूलाई यसरी नै सम्झाएँ । कम्तीमा मसँग जागिर छ, वैधता छ अनि आफ्नो र परिवारको ससानो खुसी किन्न सक्ने अवस्थामा यसैले गर्दा छु । सधैं आफूले चाहेको त कहाँ हुन्छ र ? त्यसमाथि यो परदेश । आफूलाई यसरी सम्झाइरहेँ र असाध्य महत्वपूर्ण कार्यहरू रातको इन्टरनेट बसाइमा गर्न थालेँ । यद्यपि इन्टरनेट बिनाका पलहरू असाध्य भारी हुन्दा रहेछन । संसार चियाउने त्यही एउतै झ्याल हुने बन्दीहरूका लागि अत्यन्त कष्टप्रद र छटपटी हुँदोरहेछ । यसरी धेरै समय बिते ।

तरपनि मैले यो मन्त्र दोहोर्याइरहें, 'नेभर गिभ अप' र कहिल्यै हरेश खाइनँ । एकदिन मलेसियाका ब्लगर दाजु जनकमान डंगोलले आइप्याडमा नेट चलाउने कुरा कतै लेख्नुभएको थियो, त्यसपछि मैले पनि सानो आइप्याड मिनी किनेँ र कम्प्युटर रेस्ट्रिक्टेड आवरमा पनि लुकीछिपी चलाउन थालेँ ।

यसरी चलाउँदा इन्टरनेटमा गर्न मिल्ने लगभग अधिकांश कार्य गर्न सकिने रहेछ । त्यही बानी पार्न चाहि शुरुमा अलि अप्ठेरो । बिस्तारै नेपालीमा टाइप गर्न सिकें । खोलमै ब्लुटुथ वाला बेतारे किबोर्ड पनि जडान गरेपछि मिनिप्याड लगभग कम्प्युटरको रुपमा आयो । अहिले त फेसबुक र इन्टरनेट मजाले चहार्न थालेको छु ।

यद्यपि केही काम गर्नु पर्दा, साहित्यसंसारमा समाचार अपडेट गर्नु पर्दा वा केही लेख्नु पर्दा रातकी इन्टरनेट बसाई पर्खन्छु । यी यो पोष्ट टाइप गरिरहँदा रातको ११ नाघिसकेको छ । अब कहिलेकाही लेख्छु भन्ने रहर फेरि पलाएको छ । मूड र फुर्सदले साथ् दिए लेख्ने नै छु ।

कृष्णपक्ष
हाल इजरायल
फेसबुकमा म यहाँ भेटिन्छु - http://facebook.com/eKrishnaThapa

तिर्खा लागेपछि ...

पुस्तक र इन्टरनेट नहुँदो हो त यो परदेश कति उदास उदास हुन्थ्यो होला ? कहिलेकाही झ्यालबाहिर हेर्छु, नीलो संसार फ़ैलिएको छ पर क्षितिजसम्म । तर यो आँखाले देख्ने सांसारिक फैलावट भन्दा पर पनि केही छ, त्यो 'केही' मेरो सबथोक हो । यो श्रमशिविर र पिंजरा बाहिरको मुक्त आकाश हो मेरो । जुन आकाशमा म निर्धक्क उड्न सक्छु पंखा फैलाएर ।

यो नीलो रंगको साँघुरो संसारभन्दा पर अर्को बिशाल संसार छ, जहाँ म बाँचेको छु । त्यो संसार जो म आँखा बन्द गर्दा देख्ने गर्छु । त्यो संसार जहाँ मेरा सपनाहरु छन, त्यो संसार जहाँ मेरा कथाका पात्रहरु छन र तपाईं हुनुहुन्छ - मलाइ पढिरहेको, सुनिरहेको ।

नत्र के थाहा , म कुन शहरको कुन गल्लीमा, कुन महलमा वा झ्यालखानामा खुन संग नुन साटिरहेको छु, पसिना बेचिरहेको छु । के थाहा, मेरो सप्पै सप्पै समय अरु कसैलाई बेचेर 'शुन्य समय' बाँचिरहेको छु कि ?

'प्रत्येक मानिस आख्यानका अलिखित अध्यायहरु बाँचेका हुन्छन' तिर्खा कथा संग्रहको अन्तिम पातोमा लेखिदिएको छु मैले । हो हामी आख्यान बाँचेका छौं, मिथ्या बाँचेका छौं । सपना बाँचेका छौ ।

'के गर्दैछौ अचेल ? केही लेख्दैछौ कि !' इनबक्सहरु भरिएका छन । कहिलेकाही आफैलाई पनि सोधिहेर्छु - साँच्चै म के गर्दैछु होला ?  सबैभन्दा कठिन प्रश्न यही बनेको छ । अहँ केही पनि गर्दै छैन, अर्थात केही नगर्नुमा व्यस्त छु । यौवन, बल र पसिना बेचेर बाँच्ने उपक्रममा सारा समय बर्बाद गर्नुलाई केही गर्नुको संज्ञा दिन किमार्थ सकिरहेको छैन । भनिहाले नि 'केही' त मेरो सपना हो र केही गर्नु, त्यो सपनाको बाटो हिड्नु हो ।

तर कति सपनाको लोभ बाँडेर कति सपनाको हत्या गर्छ परदेश, कसलाई के थाहा ?

प्रिय मित्र,
मैले मेरा सप्पै गुनासाहरु तपाईलाई सुनाएको छु । मैले खुसिमा हासेका र पीडामा रोएका पलहरु बाँडेको छु । मनमा जेजे आए, जुन जुन बिषयले मलाइ घचघचाए तिनलाई शब्दमा पोखेको छु । अभिव्यक्तिका निश्चित बिषयहरु छैनन् । फेरि लेख्ने मेरो कर्म पनि होइन, पराइभुमिमा पसिना बगाउन हिडेको मानिससँग कति समय हुन्छ र ?  यद्यपि समय चोरी चोरी डायरीका पानाहरु कोरेको छु मैले, तपाईलाई सुनाउन । आज यो किताबको स्वरुपमा आएको छ - जसको नाम राखिदिएको छु - 'तिर्खा' ।

तिर्खा भित्र थुप्रै कथाहरु छन, भलै मैले परदेशको कुनै कुनामा बसेर यी कथाहरु र तिनका पात्रहरुको रचना गरें हुँला । तिनले खेल्ने भूमिकाको कल्पना गरें हुँला तर यो पुस्तकमा म, तपाईं र हाम्रा असंख्य सपनाहरु अटाएका छन । र हामीले बाँचेको जीवनका, हाम्रै आँसु र हाँसोका कथाहरु लेखिएका छन ।

आशा छ पक्कै पढ़नुहुनेछ ।

कृष्णपक्ष,
तेल अभिभ, इजरायल

नूर एल आइन (कथा)

 बिगत लामो समयदेखि यो ब्लग अपडेट थिएन । कृष्णपक्षको ब्लगतिर कहिलेकाही चियाउने गर्नु भएको भए पक्कै याद गर्नु भएको होला । 

विदेशको ठाउँ बाध्यताहरू धेरै छन, यद्यपि आफ्नो रुची र रहर पुरा गर्न भने मानिसलाई कुनै पनि कुराले पनि छेक्दैन रहेछ । औपचारिक रुपमै कम्प्युटर सम्बन्धी अनलाइन अध्ययन गर्न थालेको छु । व्यस्तताका हजार बहाना थपिएका छन - क्लास, भिडियो लेक्चर, फोरममा चल्ने शैक्षिक बहसहरू, असाइन्मेन्ट ... त्यसमाथि आफ्नो कामको जिम्मेवारी त छदै नै छ । यतिखेर घरमै बसी बसी सिक्न सकिने  केही छोटा कोर्षहरु गरिरहेको छु । 


रुची त लेखनमा पनि हो, यद्यपी चाहेर पनि यसलाई प्राथमिकतामा पार्न सकिएको छैन । लेख्नुपर्ने बिषयहरु धेरै छन, शब्द बनेर पोखिन आतुर कति भावनाहरु मनभरी उकुशमुकुश भरिएका छन । तर तिनलाई व्यक्त गर्न नजुरेको अवस्था लामो समयसम्म रहिरह्यो । यो कथा पनि धेरै महिना पहिलेको कथा हो । नेपाली तैप गर्न एकदम अल्छी लाग्छ । पहिले जस्तो उत्साह नभएर पनि होला, तर प्रयास सधैं रहनेछ । प्रतिक्रिया लेखेर हौसला दिनु नै हुनेछ भन्ने आशा छ  ।  

गलिलको सामुद्रिक किनार भएर बग्ने चिसो बताससँग ठोकिएर नूरका कपालहरु छालजस्तै तरंगित भैरहेका थिए । बाक्लो आँखीभौं र परेला भएको सुन्दर आँखाको चित्र ट्याटु खोपिएको थियो उसको बायाँ पाखुरीमा, पृष्ठभूमिमा थियो आगो ओकलिरहेको सूर्य । यसबाट सहजै अनुमान लगाउन सकिन्थ्यो नूर पुरै हिप्पी स्वभावकी थिई ।  

 समुन्द्र जस्तै गहिरा नीला तर चञ्चल थिए नूरका आँखाहरु । अरबी भाषामा नूर भनेको ज्योति हो, उसले पहिलो भेटमै बताएकी थिई । र मैले उसकै भाषामा यो गीत गाउन जानिसकेको थिएँ

खबिबी खबिबी या नूर एल आइन, या सकिन खयाली
(प्रिय ! तिमी मेरो आँखाको ज्योती हौ, जो कल्पनामा सधैं छाइरहन्छौ )

मैले यसो भन्दा नूर अलिअलि मुस्काउथी र अलिअलि लजाउथी । उसको  मुस्कान जोर्डनबाट बगेर इजरायलको गालील सागर भेट्न आइपुगेको यार्दन नदीजस्तै पवित्र र निस्छल थियो, कम्तिमा मलाइ यस्तै लाग्थ्यो । मलाइ यो पनि लाग्थ्यो कि यो सुन्दर भूमिको छातीभित्र लुकेको रणसंग्रामको कथा र रगतको इतिहाससँग उ बिल्कुल अनभिज्ञ छे, तर त्यो गलत थियो ।

हामी यतिखेर इजरायलको उत्तरी भूभागमा अवस्थित तिबेरिया जिल्लाको 'एल हाम्मा' मा छौँ । सिरिया , जोर्दान र इजरायल तीन राज्यहरुको मध्यभागमा थियो यो सानो गाउँ, उहिल्यै निर्जनीकृत भएको । यसलाई गाउँ पनि के भन्ने ? वस्ती भन्दा पनि यहाँ पार्क र उद्यान हरु थिए, पर्यटकीय रिसोर्ट थिए र थिए खण्डहर झैं देखिने केही भत्किएका घरहरु .. गैरर्फौजिकृत यो इलाका एल खाम्मामा आइपुगेपछि नूर एकाएक भावुक भई - कुनै कालखण्डमा युद्धको चोटले घाइते भएका निर्जन खण्डहर तिर इशारा गर्दै उसले भनी - यो मेरो पुर्ख्यौली गाउँ हो, यहाँ मेरो पुर्खाको रगत बगेको छ । आउ नियालेर हेर, इजरायली र सिरियाली सैनिकले कुल्चेका बुटका छापहरु ताजै छन ।  

--------------------

कुन संयोगमा कहाँ कसरी यो अरब युवतीसंग भेट भयो यकिनका साथ् भन्न सक्दिन तर यो सत्य थियो कि उसंग भेटेपछि यो परदेश वसाई या मेरा दिनहरु धेरै सहज बनेका थिए ।

पटक पटक रक्तपातपूर्ण संघर्ष र युद्धको रणभूमि बनेको अल- खाम्माका बासिन्दाहरु कसरी विस्थापित भए ? उसले किम्वदन्तीजस्ता लाग्ने इतिहास सुनाइ । कुनै समय अल खाम्मा प्यालेस्टाइन राज्य अन्तर्गत पर्ने अरबी गाउँ थियो । यहुदी र क्रिश्चियन नगन्य थिए । इजरायल सिरियाको संघर्ष चर्कदै जाँदा सिमानाको यो वस्ती पटक पटक किचियो ।  १९४९ पछिको युद्धविराम र सन्धी पश्चात यो इजरायलमै गाभिएपनि सिरियाले पुन कब्जा जमायो र इजरायली घुसपैठ प्रतिबन्ध गरयो । १९६७ मा इजरायलले फेरी यस क्षेत्र अतिक्रमण गर्यो र आफ्नो बनायो ।

इजरायल सिरियाबीच अनेक  संघर्षहरु भए, सन्धीहरु पनि भए । पटक पटक दुवै तर्फका सैनिकहरुले युद्ध विरामका सन्धीहरु भंग गरे घुसपैठ गरे र आआफ्नो स्वामित्वको दावी गरे । अल खाममाको देश कहिले प्यालेस्टाइन लेखियो, कहिले सिरिया त कहिले इजरायल  । यही प्रक्रिया दुखेपछि सैयौं घरपरिवार विस्थापित भए र अरबवस्ती निर्जन भयो ।

------------------

आज संयुक्त राष्ट्र संघद्वारा गैरफौजिकरण गरिएका क्षेत्र अन्तर्गत पर्थ्यो यो भुमि ।जहाँ न इजरायल न सिरिया कसैका तर्फबाट पनि हतियारसहित सैनिक या गैरसैनिक घुसपैठ प्रतिबन्धित थियो । संयुक्त राष्ट्र संघीय संघर्ष विराम पर्यक्षवेक्षण संगठन (UNTSO ) को जागिरेका रुपमा बिभिन्न देशका शान्ति सेना र कर्मचारीहरु थिए । दुइ बर्ष देखि निशस्त्र कार्यरत हुँदा म आफू पनि नेपालको सैनिक अधिकृत हुँ भन्ने बिर्सिन थालिसकेको थिएँ । यस क्षेत्रको सुरक्षा र सम्पदाको संरक्षणार्थ यी दुइ देशबीच भएको सन्धीका प्रत्येक बुँदा र अनुच्छेद हामी निशर्त पालना गरिरहेका थियौं ।

विदेशमा पट्यारलाग्दा कुराहरु धेरै थिए, जहाँ पनि एक्लै भएजस्तो । ठुला शपिंग मल, भिडभाडयुक्त बसपार्क र ट्रेन स्टेशन या हजारतिर पुगिने चौबाटोहरु नै किन नहोउन त्यहाँ ओइरिने मानिसको भीड र ठोक्किन आउने पत्येक आँखाहरु बिराना लाग्थे, चिसा लाग्थे ।

'नूर' भेटिए पछि अलिकति रंग थपियो, खुशी थपियो । गुम्सिएर बसेका मनका भावनाहरु निर्धक्क पोख्न र विश्वास गर्न सक्ने साथी भेटिएजस्तो लाग्न थालेको थियो । मेजरको बारम्बारको चेतावनी बाबजुद पनि म धेरै पटक व्यस्त समय चोरेर निस्कन थालेँ ।

इजरायल अरब संघर्षको इतिहास निकै पुरानो र अनन्त थियो, नूरसँग संगत गरेपछि मेरो यी बिषयहरुमा दिलचस्पी बढ्न थाल्यो । एउटा सैनिक डिमिलिट्राइज जोनमा के गरेर बस्छ ? टहल्नु, संगीत सुन्नु या किताब पढ्नु ... विकल्पहरु यस्तै थिए । बाहिर निस्कदा कहिलेकाहीं नूर भेटिन्थी, तर अधिकांश समय आफ्नो पथप्रदर्शक म आफै भएर हिड़थें ।  इतिहासका बिभिन्न कालखण्डमा इजरायलले आफ्नो स्वाधीनताका लागि रचेका युद्धका अवशेषहरु मैले हिड्ने बाटोमा अझैसम्म ताजा भेटिन्थे । लामो गृहयुद्धको चपेटामा पिल्सिएको मेरो देश नेपालबाट आएको म, अनुभूतिहरु समान थिए तर प्रकृति र परिवेशमा व्यापक  पृथकता थियो ।

उत्तरमा गोलान हाइट्स देखि इलात सम्म भ्रमणका अवसरहरु कति निस्किए कति, नूरसंग नजिकिएपछि..। कहिले हामी संसारकै होचो स्थान मृत्सागरमा पौडी खेल्न पुग्थ्यौं त कहिले तेल अभिभका पार्कहरुमा बार्बिक्यु पोलेर खान्थ्यौं । उ हामी संग घुलमिल भैसकेकी थिई, बिस्तारै नेपालीहरुको जमघटमा पनि उपस्थित हुन थालेकी थिई ।

इजरायलमा अरब जनसंख्या निकै कम छ र ती शिक्षा, प्रशासन, राजनीति लगायत हरेक क्षेत्रमा पछि परेका छन । यदाकदा तिनको बिरोधमा आवाज उठ्छन र सेलाउछ्न । आफूहरुमाथि विभेदकारी नीति र व्यवहार भएको तिक्त अनुभव थिए नूरसंग, तर मलाइ यस्ता बिषयमा कुनै सरोकार थिएन । उसलाई भेट्दा त म यो पनि बिर्संथें कि यो देशमा तनाव छ, संघर्ष छ र अन्त्यहीन युद्धको शृंखला निरन्तर चलिरहेको छ । साच्चै एउटा मान्छेको मायाले कति फरक पर्दोरहेछ ? नूरको साथ् मेरा लागि त्यस्तै भएको थियो ।

साँझ बिहान वैरागी धून गाउदै बहने यी चिसा वतासहरु अब बिल्कुल बद्लिएका थिए, तिनको श्पर्श शितल र मिठो लाग्न थालेको थियो । हिजो पराइ र बिरानोजस्तो लाग्ने यो देशप्रति नजानिँदो आत्मियता बढ्न थाल्यो, हरेक स्थानहरु सुन्दर र रमणीय लाग्दै गए । हामी कहिले रमणीय हिमाल हार्मोनमाथि केबलकार चढेर लेबनान र सिरियालाइ चियायौं त कहिले इलात समुन्द्र भित्र भित्र सबमराइनबाट जोर्दानको इलाका नजिक पुग्यौं । किन्नेरेत तलाउ, याफो किनार, तेल अभिभ शहर या  पवित्र जेरुसेलम आदि अनेक स्थानहरु र त्यहाँ बिताएका क्षणहरु हाम्रो समयको क्यालेन्डर र स्मृतिका पानाहरुमा थपिदै गए । युद्धका संकेतहरु, पदचाप या आवाजहरु अहँ कहिकतै सुनिएन या तिनको आभास सम्म भएन ।

------------------

तर बर्षको अन्त्यतिर अरब इजरायल संघर्ष पुन एकपटक चर्कियो । इजरायली सैनिक कारवाहीमा हमास लडाकु कमान्डर महम्मद अल जब्बारी मारिएपछि दिनदिनै सैयौंको संख्यामा रकेटहरु प्रहार हुन थाले । ठुलै युद्धको संकेत देखा पर्यो, इतिहासमै पहिलोपटक प्यालेस्टाइनबाट निशाना लगाइएका लांग रेञ्ज क्षेप्यास्त्र इजरायलको केन्द्रभाग तेल अभिभ र जेरुसेलम सम्म आइपुगेका थिए ।  यी दिनहरु मैले दश बर्षे गृहयुद्धको चपेटामा पिल्सिएको आफ्नै देश नेपाल सम्झिएँ, मुठभेड र भिडन्तका समाचारहरु ताजा भएर आए ।   विष्फोटनको आवाज होस् या बारुदको पिरो गन्ध ह्वास्स ठोकिँदा मलाइ कालिकोटको सम्झना हुन्थ्यो । रोल्पा र रुकुम जस्तै एउटा नमिठो घाउ छातीभित्र बल्झिएर आउथ्यो ।

अत्यन्त विकसित प्रतिरक्षा संयन्त्रका कारण त्यसले इजरायलमा खासै क्षति भने गर्न सकेको थिएन । पहिलो कुरा रकेट प्रहार हुने बितिकै सम्भावित खतरायुक्त इलाकामा साइरन बज्थ्यो र त्यहाँका मानिसहरु आफुलाई सुरक्षित स्थानमा लुकाउथे । घर घर र सार्वजनिक स्थानमा समेत बंकर निर्माण गरिएका थिए । अर्कोतिर सैयौंको संख्यामा रकेट प्रहार भएपनि स्वाचालित क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षा प्रणालीले ती भुइमा खस्न नपाउदै आकाशमै ध्वस्त पारिरहेका हुन्थे ।

यसर्थ अबको निशाना इजरायल भित्रै रहेका अरब समर्थकहरुबाट आत्मघाती आक्रमण हुन सक्छ भनेर मिडियाले त्रास छर्न थालेका थिए ।  सार्वजनिक यातायात र ठाउँ ठाउँमा बम राखिएको हल्ला फैलियो । अमेरिकी राष्ट्रपति बाराक ओबामा, यु एन महासचिव बान की मुन स्थलगत भ्रमणमा आए, यद्यपि युद्धविराम हुन भने सकेन । छिन छिनमा बज्ने साइरन संगै आइमाई केटाकेटीको चित्कार सुनिन्न्थ्यो । जीवनप्रति कत्रो मोह ? गुड्दै गरेको गाडी सडकमै रोकेर मानिसहरु भागिरहेका हुन्थे । मृत्युको भय  चौतर्फी फैलिएको थियो । शहरमा सम्भावित दुर्घटनाको भयावह चित्र कोरिएको थियो ।

-------------------------

पारिलो घाम लागेको दिन, सडकको छातीमा सवारी र मानिसको घुइचो बढ्दै थियो । इजरायलको मुख्य शहर तेल अभिभ व्यस्त थियो ।

अचानक विष्फोटको आवाज र कोलाहल गुञ्जियो । क्षणभरमै प्रहरी, पत्रकार र सर्वसाधारणको भीडले सडक भरियो । रक्तमुछेल घाइतेहरु बोकेर एम्बुलेन्स कुद्न थाले । सार्वजनिक बसमा बम पड्काइएको थियो । विष्फोट गराउने आतंककारीको व्यापक खोजी भयो ।  उता प्यालेस्टाइनका अरब टेलिभिजन च्यानलका  समाचारहरुमा बिजयोत्सव मनाएझैँ खुशी प्रकट गरेको  देखियो । आतंककारीहरुले अब यसरी नै इजरायलको चोक चोक बम पड्काइन्छ भन्दै आक्रोश ओकल्न भ्याए ।

भोली बिहानै आतंककारी पक्राउ परेको खबर आयो । म छाँगाबाट खसेजस्तो भएँ, उक्त बम विष्फोट गराउने आततायी अरु कोही नभएर नूर' थिई  । त्यही नूर जो संग मैले यो देशमा अविश्मरणीय र अमुल्य समयहरु संगालेको थिएँ । समुद्रको किनारमा प्रेमका अनेक संकेतहरु कोर्ने नूरका ती कोमल हातहरुले कसरी बम बोकेर हिड्न सके ? शहरमा उभिएका यी बालुवाका घरहरूजस्तै भएँ म - निष्प्राण ।

दोहोर्याई दोहोर्याई अखबारमा आँखाहरु पोखिए - हो उ नूर नै थिई, छातीभित्र विद्रोहको कत्रो राँको बोकेर हिडेकी रहिछ उसले ?  तर यति लामो संगतमा पनि किन मैले उसभित्र त्यो बिद्रोह पहिल्याउन सकिन, अनुमान सम्म गर्न सकिन ? किन मैले उसमा केवल प्रेम मात्र देखिरहें ?

यही प्रश्नले म धेरैबेर चिमोटिएँ ।


कृष्णपक्ष,
इजरायल

... र सिंगो देश, असंख्य भुन्टीहरुको प्रतिक्षाको कथा

पोर्तुगलको व्यस्त शहर लिस्वोनका सडकहरुमा घाम झरिसकेको छ । मानिसहरुको चहलपहल बढेको बढ्यै छ । आप्रवासीहरुका लागि कानून केही हल्का भएकाले शायद संसारका हरेक कुनाबाट आएका मानिसहरु भेटिन्छन् । नेपालीहरुको उपस्थिति पनि बाक्लै छ , यद्धपी यो परदेश, अपरिचित अनुहारहरु संग घेरिन्छ मान्छे ।

यही भीडमा कतै उभिएकी छिन सीता बराल, एउटा कथा संग्रह लिएर । विरानो देशमा सम्झनाहरु दुख्छन्, आफ्नोपनका यादहरु विझाउँछन र आँसुमा अनुवाद हुन्छन अनि त्यसै त्यसै लामा भइदिन्छन दिन र रातहरु ।

उनका कथाहरुमा यस्तै भोगाइहरु छन्, सपनाहरु छन्, रहरहरु छन् । परदेशसंग जोडिएका साइनोहरु छन् संघर्षहरु छन् र असिमित तिर्सनाहरु छन् ।
इजरायलको जेरुसेलमदेखि पोर्तुगलको लिस्वोन सम्मका फराकिला बाटोघाटो, चोकहरु होइनन, अग्ला र चम्किला महलहरु पनि होइनन यी कथाहरुमा त पीडा छ, विवशता छ, गाँउघर, उकाली र ओरालीको सम्झना छ । माटोको गन्ध मिसिएको छ ।

प्रत्येक कथाकारले कल्पनाको रंगसंगै आफ्नै भोगाइहरु पनि मिसाएको हुन्छ कथामा । छातिभित्र उर्लने भावनाहरु आँधिवेहरीहरु, दुःखहरु, खुशीहरु र संवेगहरु सवै कथाका पात्रहरुलाई सुम्पिदिएर कल्पनाको खुल्ला संसारमा विचरण गर्न पठाएको हुन्छ उसले ।

इजरायलमा रहदा नेपालीपनको एकता र अपनत्वका लागि हामीले गरेका हरेक सामाजिक क्रियाकलापमा होस या साहित्यिक तिर्सना मेटन गरिएका प्रकाशनहरु, सबैमा सधै सक्रिय नाम थियो सीता बराल ।

यहाँका सडकहरुमा देखिने धेरै परदेशीहरुको हुलमा नितान्त भिन्न साहित्यिक तृष्णा र कलम प्रतिको मोह मैले त्यसबेला देखि नै देखेको थिए उनका आँखाहरुमा । कहिले आमा बनेर, कहिले छोरी त कहिले दिदीवहिनी । इजरायल बाट निस्कने पत्रिकामा वारम्वार छाइरहने यी चेलीसंग मेरो साहित्यिक सामिप्यता यति घनिष्ट रह्यो की आज उनको यो संग्रह मेरा लागि कुनै चेलीले माइतीलाई पठाएको कोशेली भन्दा कम छैन ।

आज फुकाइरहेछु यो कोसेली, जसको शिर्षक राखिएको छ भुन्टी । मनभित्र असिमित ज्वारभाटाहरु बोकेर हिडने धेरै पात्रहरु छन् यस संग्रह भित्र । ती कतै आगोले डढेर राख जस्ता देखिन्छन त कुनै वसन्तको पालुवा झै चन्चल । हरेक पात्रहरुमा कल्पनाशील आँखाहरु छन ति कहिले खुशीका त कहिले दुःखका आँसुहरू वनेर पोखिन्छन् ।

विविध धरातलका सस्कृतिका र पृथक प्रकृतिका कथाहरु संग्रहित छन्, भुन्टी कथासंग्रह भित्र । यी कथाहरु म आजमात्र होइन बर्षौदेखि निरन्तर पढ्दै आइरहेको छु ।

इजरायल पोर्तुगलको वैदेशिक रोजगारको यात्रा । यो त भूगोलको विशाल नक्शामा केवल सानो पाइलामात्र हो तर आफ्नो सुन्दर भविष्यको कल्पनामा घर छाडेकी आमाहरुले देख्ने असंख्य सपनाहरुको संकलन हो यो संग्रह । आज कैयौ भुन्टीहरु भविष्य खोज्न विदेशिएका तिनै आमाहरुको प्रतिक्षामा वसेका छन् र सिंगो देश तिनै भुन्टीहरुको प्रतिक्षाको कथा भएको छ ।

अनुभूति भोगाई र स्मृतिहरुलाई अक्षरमा कुँदेर जीवन दिने यि कलाकारको म हार्दिक सम्मान गर्छु र उनले अझै धेरै हिड्नु छ अक्षरका पाईलाहरु, साहित्यका बाटोहरु र पहिल्याउनु छ हामी बाँचेको धरातलमा कोरिएका मानचित्रहरु र उघार्नु छ सम्भावनाको क्षितिज । साहित्यको यात्रामा लम्कीएको यो साहिसिक नारी कलमलाई मेरो हृदय देखि नै शुभकामना ।

कृष्णपक्ष

hi@kirshnathapa.com

छोरा पहिलोपटक स्कुल जाँदा

जेरुसेलम, माउन्ट ओलिभ, इजरायल ।
बितेका दिनहरु फर्कंदैनन - समयको नियम । तर सम्झनाहरु भने बारम्बार फर्किरहन्छन, हृदयको ढोका ढकढक्याउदै ती फेरि फेरि आइरहन्छन । म सम्झन्छु, जेरुसेलम जैतुनको पहाडैमा अवस्थित रेड क्रिसेन्ट अस्पताल । तिमीले पहिलोपटक यस धर्तीमा पाइला टेक्दा म भित्र जुन खुसिको लहर उर्लिएको थियो, त्यसको उच्चताको मापन संसारका कुनै पनि यन्त्रहरुले गर्न सक्ने छैनन ।

तिमी पहिलो पटक उभिंदा, पाइला सार्दा र तिम्रा कलिला ओठहरुले 'बाबा' भनेर सम्बोधन गर्दा अनि आज कपि र कलम बोकेर तिमी स्कुल जाँदा म भित्र त्यस्तै चरम खुसिहरुको पुनरावृत्ति भैरहेको छ । साच्चै मान्छेको मनलाई रमाउन कुनै न कुनै बहाना चाहिँदो रहेछ । चिन्तित भएको घडी होस् या कुनै कारण उदास भएको बेला पनि जब तिम्रो हसिलो अनुहार देख्छु, म सबैथोक बिर्सिएर त्यसै त्यसै रमाएको हुन्छु ।  मैले आफ्ना जीवनका धेरै पीडाहरु तिम्रै मुस्कान हेरेर भुलेको छु । तिम्रा चंचल आँखामा मैले धेरै सपनाहरु देखेको छु ।



प्रिय कौस्तुभ,

तिमी नेपाल गएपछि मैले तिमीलाई धेरै 'मिस' गरेको छु । आजभोली म यति व्यस्त भएको छु कि पुराना दिनचर्याहरू विल्कुल बद्लिएका छन मेरा । अझ धेरै एक्लो, अझ धेरै बेखबर अझ धेरै विरानो ... बारम्बार सोच्छु - यस्तो कहिलेसम्म ? अझै कतिन्जेल बस्ने होला यसरी यौवनको उर्जा र पसिनाहरू पराइ भूमिमा सिंचेर ? वैंश र रहर विदेशी माटोमा मिलाएर ? घर कहिले फर्किने होला  ?

मैले लेखेका यी हरफहरु पढ्न र बुझ्ने हुन तिमीले अझ केही समय बाकीं नै छ । तर हरेक दिन कम्प्युटरको स्क्रिनबाट ' पापा बल खेल्न आउनुस न' भनेर जब तिमी बोलाउछौ, म बिर्सन्छु यसबेला  हाम्रो बिचमा कति अग्ला अग्ला पहाडहरु, खोला नालाहरु, समुन्द्र्हरु र सैयौं माइलको दुरी छ । ती सबै  मेटिएझैं लाग्छ र म तिम्रै समिप भएझैं तिमीसंग खेल्न हतारिन्छु ।


तिमी पनि त्यहाँ एक्लै भएको बेला सोच्दा हौ, सधैं किताब पल्टाएर वा कम्प्युटर चलाएर धुमधुम्ती बस्ने पापा आजभोली कता हुनुहुन्छ होला ? अहिले पनि चौरमा निस्किएर बल खेल्नु हुन्छ कि हुन्न होला ?

कौस्तुभ तिमीले हल्ला गरेको, सामानहरु 'बलागान' छरपष्ट पारेर बदमासी गरेको कोठाको प्रत्येक कुना कुनामा अझ ताजै छ, तिमी दौडिएको, उफ़्रिएको ।  मेरो एकलकाटे स्वभावलाई तिमी च्यालेन्ज दिन्थ्यौ र हास्न सिकाउथ्यौ । तिम्रा ओठबाट निस्कने सुरिला स्वरहरुले मेरो जीवनको गीतमा संगीत भरेका थिए ।

आज तिमी पहिलोपटक स्कुल जान शुरु गर्दा म धेरै हर्षित भएको छु । मध्यरात भएको छ, सारा शहर निदाएको बेला म तिम्रो यादमा हराईरहेको छु र यो रातको समय चोरेर त्यही हर्ष लेखिरहेछु, खुसि लेखिरहेछु । मैले मेरा सपनाहरु अब तिम्रो आँखामा देख्न थालेको छु, जसरी तिम्रा हजुरबुबाले म पढ्न स्कुल जाँदा शायद त्यस्तै सपनाहरु देख्नु भएको थियो ।

छोरा, बुझ्ने भएपछि तिमीले यी प्रश्नहरुको उत्तर आफैं खोज्नू ।


आज किन घरमा हुनुहुन्न बाबा ?
भोली किन घरमा हुने छैन छोरा ?
र यो परदेश नियति हाम्रो भाग्यमा कहिलेसम्म लेखिईरहन्छ   ?

माइ लाइफ इज अ मिराकल

( धेरै समय भैसकेछ केही नलेखी चुपचाप अलप भएको । केही घटनाहरु अवश्य भए, जस्तो घाम लाग्नु, झरी पर्नु वा आकाशबाट रकेट बर्षनु ..... । बितेका दिनहरु निकै चिसा थिए, एउटा अनुभव - हरेक घाउहरुले र तिनका दागहरुले मानिसको स्वरूपलाई त्यसरी बदल्न खोज्दोरहेछ, जो उ बिल्कुल होइन, थिएन र त्यसको परिकल्पना समेत गरेको हुदैन । तर समय हो हरेक घाउहरु पुरिदैं जान्छ- अर्को विश्वास । विश्वासको त्यही छेउमा उभिएर फेरि लेख्ने दुस्साहस गर्दैछु । )

मौनताको नदी चुपचाप बगिरहेको थियो उसको र मेरो बीचमा ...। फेरि सोच्छु, उसले र मैले बनाएको परिचयको, आत्मियता र अपनत्वको पुल अब भत्किएकै हो त ? जब उ संग बोल्थें, हास्थे खेल्थें वा उसलाई लिएर घुम्न निस्कन्थें, त्यो नदीमाथि यस्तो पुल बन्थ्यो जहाँ उभिएर हामी धेरै उदाउदा र अस्ताउंदा सूर्यहरु संगै हेर्ने गर्थ्यौं। म उसका अन्तिम पलहरु सहज बनाउने कोसिस गर्थें, जीवनका गीतहरु सुनाउथेँ ।

विलकुल पृथक परिवेशबाट आएको एउटा नोकर र मालिक बिचको सम्बन्धको पुल थियो त्यो। जहाँ टेकेर मैले उसका जीवनका असंख्य भोगाईहरु, घटना र कथाहहरु सुनिदिएको थिएँ, एउटा पाठक बनेर ।

एउटा कथा यस्तो थियो ।


1942 वार्शा, यहुदी वस्ती, पोल्याण्ड ।

हिटलरका सैनिकहरुले पुरै पोल्याण्ड कब्जामा लिइसकेका थिए । चोकचोकमा यहुदीहरूको डफ्फा जम्मा पारिएको थियो, तिनीहरुलाई बन्दी बनाएर जर्मनी लगिदैछ भन्ने हल्ला चलेको थियो ।चकमन्न अँध्यारोले ढाकेजस्तै त्रासको वातावरण चारैतिर फैलिएको थियो । 
यहुदीको भीडबाट सैनिकले भिन्न भिन्न समुहहरु बनाइरहेका थिए । एकातिर रोगी, आइमाई केटाकेटी, बुढाबुढी  र अर्कोतिर तन्नेरी युवायुवतीहरु । पहिलो समुहमा पर्नेहरुलाइ सिधै यज्ञमा बली दिइन्थ्यो र इहलिला स्वाहा पारिन्थ्यो । दोश्रो समुहमा पर्नेहरुलाइ भने दास बनाइन्थ्यो, आफैँ थाकेर वा कुनै रोगले थलिएर नमरुन्जेल सम्म तिनीहरु कुनै शिविरमा बन्दी भएर बस्थे । 

मानवीयता नै काँप्ने यो कत्रो अन्याय ? के एउटा जातिले अर्को जातिका लाखौँ मानिसलाई यसरी जिउंदै आगोमा होमेर मार्न सक्छ ? तर यो सत्य थियो, लाखौँ यहुदीका देहहरु आफुलाई पवित्र र महान ठान्ने आर्यहरुको अग्निकुन्डमा भष्म भैरहेका थिए ।  

त्यसबेला उसको उमेर 14 बर्षको थियो, आमा र भाइ बैनीहरु लगातार रोइरहेका थिए । बाँच्ने कुनै आधार थिएन, अघिल्लो हप्ता देखि नै पिताको अत्तो पत्तो थिएन । उसको मनमा भाइ बैनी र आमा संग छुट्टिन नपरोस भन्ने थियो तर दास भएरै पनि  कतै बांचिहाल्छ कि भन्ने झिनो आशामा आमाले उसलाई उमेर ढाट्न सिकाएकी थिईन, कसैले सोधे 20 बर्ष भन्नु है । 

"कति बर्ष भईस ? "
पोलीस भाषामा एउटा सैनिकले भन्यो ।
"20 बर्ष ..."

 उ अग्लो र खाइलाग्दो थियो, सबैले पत्याए  । त्यसपछि उ तन्नेरीहरुको  समुहमा मिसियो त्यहीबेला उसले अन्तिम पटक आफ्नी आमाको अनुहार देख्यो, त्यसपछि उनीहरुसंग यो जुनीमा कहिल्यै भेट भएन  । मृत्युको भय भन्दा पनि त्यस घडी उसभित्र बिछोडका पीडाहरु मडारिएका थिए ।
त्यसपछि सैनिकको ट्रकमा ओसारिएर उ जर्मनीको बर्लिन पुग्यो । त्यहाँ पुग्दा उसले आफ्नो अस्तित्व मेटिई सकेको पायो, अब उसको नाम समेत कुनै अंकमा अनुवाद भैसकेको थियो । एक अर्कालाई बोलाउदा 'कैदी नम्बर यति भन्नू' उनीहरु प्रत्येकको शरीरमा नम्बरको ट्याग लगाइयो ।
हजारौं यहुदीहरू दिनदिनै मारिइरहेका थिए । शिविर भित्रै विशाल चिहान बनाइएको थियो, उसले त्यहीं काम पायो ठेलागाडीमा शव ओसार्ने, उ हरदिन आफ्नै शरीर पनि एकदिन यसरी नै गाडीमा राखिएको र आम चिहानमा पुरिएको कल्पना गर्दथ्यो । तर उ त्यसबेला सम्म मृत्युसँग खेल्दै बाचिरहेको थियो । 

एक बर्ष पछि उसलाई चेकोस्लोभाकिया लगियो,  त्यस शिविरमा आएका अधिकांश बन्दीहरुको पालै पालो निर्मम हत्या भैसकेको थियो । हरेक हप्ता रोग र आत्महत्याका कारण सैयौं यहुदीहरू ढलिरहेका थिए । एकदिन उसको पनि पालो आयो, ग्यास च्याम्बरमा राखेर मारिने मितिको घोषणा भयो । उ रातभरी सुत्न सकेन, बिहानको सुर्योदय नहुँदै उसले आफुलाई तयार गरायो । क्रमश उसले भाइ बैनी र आमाको अनुहार सम्झियो । 

तर मृत्युले यसपटक पनि उसलाई अंगाल्न सकेन । शिविर वरिपरी कोलाहल मच्चिएको सुनिन्थ्यो, कैदीहरु भागाभाग गर्दै थिए, उसले पनि त्यसै गर्यो । भाग्नेहरुको हलमा मिसिएर बाहिर पुग्दा, शिबिरका गेटहरु रातिनै  भत्किसकेका थिए । निकै पर सम्म उसले रसियन सैनिकका गाडीको  लश्कर देख्यो । यति बेला सम्म रसियन फौजले बन्दी शिविरका कैदीहरुलाई मुक्त गरिसकेका थिए । 

आफुले भोगेका जीवनका कथाहरु सुनाउदै गर्दा उ बारम्बार भन्थ्यो - "मृत्युले सहजै तान्न नसकेको मेरो जीवन आफैंमा एउटा चमत्कार हो । यु नो क्रिश, माइ लाइफ इज अ मिराकल । "





2012 इखिलोभ हस्पिटल, इजरायल

यसबेला उ अस्पतालमा आखिरी सासहरु गनिरहेको थियो । आखिरी पनि के भनौं ? जीवन र मृत्युको दोसाँधमा उ महिनौं अल्झिरहेको थियो । उसको अनुहारमा अब कुनै भाव थिएन, तन मात्र हैन, आँखापनि संज्ञा शुन्य हुँदै गैरहेका थिए । लाग्थ्यो अब उ बिमारीको त्यो अवस्थामा पुगेको छ, जहाँबाट फर्केर आउने कुनै पनि बाटो छैन । प्रतीक्षा केवल मृत्यको छ, त्यो आवोस र पीडासंग गाँसिएको उसको साइनो तोडिदेओस । दुखको यो सिलसिला सदाको लागि समाप्त होस् ।  

मर्फिन .. होशमा आउँदा उसले बोल्ने शव्द यही थियो - जीवनदेखि यति धेरै पीडा भएको छ कि, पेनकिलरको अर्को डोज लिन चाहन्छु र पुन निदाउन चाहन्छु । अर्को संसारमा हराउन चाहन्छु, मेरो स्वप्नदेवसंग।

यो बुढो मान्छेको सुसारे भएर इजरायलमा धेरै समय बितिसकेको छ । म उसको हात सुम्सुम्याउछु र सबै ठिक हुन्छ भन्छु तर मलाइ थाहा छ अब केही  ठिक हुदैन, उसको यात्रा एकतर्फी भैसकेको छ, जहाँ बाट फर्केर आउन मिल्दैन ।

दिन महिना र हप्ता उफ ! हरेक दिन र हरेक पल ..  यो समयको मोल कति हुन्छ भन्ने थाहा हुँदाहुँदै पनि यहि बुढो मान्छेको एकनासे यात्रामा मैले मेरा अमुल्य समयहरु यसरी नै बर्बाद गरिरहेको थिएँ । लामो समयसम्म उसले आँखाबाट आँसु बगाइरहने फुर्सद र मलाइ त्यो पुछिरहने धैर्य कहिले सम्म हुने हो ? म अतालिदै गैरहेको छु ।

कहिले त मनमा यस्तो बिचार पनि आउथ्यो - हे भगवान यो बुढो मान्छेको पीडासँग गाँसिएको अटुट सम्बन्ध छिटै फुकाइदेउ र लैजाउ । फेरी हठात् आफैलाई प्रश्न गर्छु - म किन यति कठोर भएँ हुँला ?अनायास उसको टीठलाग्दो मुहार हेर्थें - जहाँ जीवन र प्रेमको सग्लो आकार अझै बाँचिरहेको थियो ।

शुरुमा केही दिन त उसका आफन्तहरु सधैं आए तर अहिले उसलाई भेट्न कोही आएका छैनन । मलाइ आश्चर्य लाग्छ कि संसारमा यति धेरै एक्लो मानिस पनि हुँदोरहेछ ? आफन्त भएरै पनि जिन्दगीभरी उ एक्लो थियो र जीवन र मरणको यो अन्तिम लडाईमा पनि एक्लै छ । उसको देह मुढोमा परिणत भैसकेको छ, स्नायुले शरीरका कुनै पनि भाग संग समन्वय गर्न सक्ने अवस्था छैन । आँखा र ओठ बाहेक अन्त कतै प्राण बाँकी नभएजस्तो सम्पूर्ण शरीर स्थिर छ । कहिले फेरि मनमा यस्तो पनि विचार आउथ्यो, कि उ जुरुक्क उठ्न सक्छ,बोल्न, हिड्न डुल्न सबै गर्न सक्छ - तर आफै निदाउन चाहन्छ ।

उसको र मेरो बिचमा अब मौनताको नदी झन् झन् बढिरहेको थियो, पटक पटक कुनै दुस्वप्न बाट झस्किए झैं केही आवाज निकालेर पुन उ स्वप्नदेव मर्फिनको नशामा हराउथ्यो ।


'क्रिश !'
उ केही बोल्न खोज्छ, विल यू प्लिज होल्ड माइ ह्याण्ड ? '
मलाइ थाहा थियो उसको हातले कुनै स्पर्शको महसुस गर्न सक्दैन तर मलाइ लाग्यो  कि स्पर्श त्वचाले नभई मनले महसुस गर्छ शायद ।

मेरो अन्तिम सास सम्म तिमी मेरै समिप बस ल ?
उसको अनुरोधले म फेरि स्तब्ध हुन्छु। अहोरात्र घर अस्पताल धाउँदा धाउँदै म आफै बिमारी हुनमात्र बाँकी छ, यद्यपि सान्त्वनाको मुन्टो हलाउछु र भन्छु -  म यही छु तिम्रै छेउमा, तिमीलाई छोडेर कतै जाँदिन, ढुक्क होउ ।

थाहा छैन उसको यो यात्रा र मेरो प्रतीक्षा अझै कति लामो हुनेछ तर मेरो कानमा अझै उसका शव्दहरु गुन्जिरहन्छ - "यु नो क्रिश, माइ लाइफ इज अ मिराकल ।"

पर्खाल पारिको त्यो देश - इजरायल I

पराजय र मृत्युका कथा नलेख्न आग्रह गर्नेहरुसँग एकदम असहमत छु ... ।

विस्थापित् भएर आफैं सँग परिचय माग्नेहरुको कथा कहिलेदेखि लेखिन थाल्यो थाहा छैन । आफ्नै घरबाट खेदिएर आफ्नै आँगनमा भौतारिन विवश धेरै मानिसहरु छन यहाँ ।

देश भन्दा पहिले मान्छेले ओत खोज्छ, छानो खोज्छ, अधिकार भन्दा पहिले उसले गास वास र कपास खोज्छ । जिउधनको खतरा बढ्दै गएपछि इजिप्टको बोर्डर हुँदै लुकिछिपी इजरायल भित्रिएर शरणार्थीको लश्करमा उभिएका सुडानीका कथा व्यथाहरु इजरायलका गल्ली गल्लीमा छरिएका छन , सामाजिक संथाका दस्तावेज र अखवारका पानाहरुमा तिनका विवरणहरु लेखिएका छन । तर आफ्नो देश र भूमिको हक भन्दा पनि केवल रोजीरोटीको संघर्षमा भौतारिदै इजरायल प्रवेश गर्ने प्यालेस्टिनीका कथाहरु कतै लेखिएको छैन । तिनलाई राजनैतिक रंग दिएर इजरायल दिनदिनै मेटिरहेछ उनीहरुको अस्तित्व ... ।

यसरी नै भौतारिदै इजरायल प्रवेश गर्ने एउटा प्यालेस्टिनी किशोरको कथा हो यो ।

----------------------------------------------------------------------------------


त्यो साझ उसले मसक्क आँट गर्येा। दिउसो परेको सिमिसम पानीले जमिन अँझै ओभानो भएको थिएन। मलिन हुदै घामले बिदा माग्दै गरेको बेलामा पश्चिम किनारको त्यो सानेा शहर पुरै रातेा रातेा रंगको देखिएको थियो। आज यो रंगको तुलना उसले कुनै अपीय वस्तुसग पटक्कै गर्न चाहेन। बादल खुलेर सफा भएको आकाश झै उसले मनभित्रका दोधारे विचारहरूको धमिलो बादल सबै पन्छाएको थियो । ऊ स्पष्ट थियो - सुटुक्क पर्खाल नाघ्ने।

समय स्थान र परिबेशको कत्रो सम्वन्ध मान्छेको जीवनमा? भर्खर १६ पुगेर १७ लागेको त्यो किशेार यति छिटै यस्तो परिपक्व हुनुमा उसको भुगेाल र राजनीति नै प्रमुख कारण थिए।


नाम शेरिफ
घर प्यालेस्टायनको पश्चिम किनार
विस्थापित हुदै जादा सुर्को जस्तेा साँधुरेा मानचित्रमा बाँचेको उसको देश।


धेरै भयो पश्चिम किनारमा इजरायलले गाजामा जस्तेा वमबारी गरेको छैन। यूध्दक विमान र ट्यांकका ताँतीहरू पनि त्यहाँ देखिदैनन यसर्थ यस भेगमा प्यालेस्टिनीले उस्तेा त्रासदी भेाग्नु परेको छैन्, तर त्यो मैानता भित्र राजनीतिक कुण्ठा र अप्रस्फुटित विद्रेाहको अधिबेहरी लुकेको छ, जसलाई लुकाएर नै बाँचेका छन निरीह प्यालेस्टिनीहरू।

शेरिफलाई राजनीतिमा विल्कुल रूची छैन। इजरायली सैनिकको गाडी वा टंयाक आएको बेला अरूजस्तेा हुरूरू ढुङा वर्षाउन ऊ कहिल्यै गएको पनि छैन। न त पर्खाल पारि देखिने त्यो देशलाई उसले शत्रुको देश भनेर नै मानेको छ। हो, अलि अलि दुख त उसलाई जरूर लाग्छ, जब उसको हजुरबा पर्खालपारि इशारा गर्दै सुनाउछन- 'उ त्यो करेाडैको व्यापार हुने कारखाना छ नि, त्यो जग्गा पहिले हाम्रो खेत थियो ।'

पराधिनता स्वीकार्न नसकेर विस्थापित हुनु पुगेका त्यस्ता अरू धेरै प्यालेस्टिनीका सन्तति झैँ देश फर्काउने लहैलहैमा लागेर ऊ कुनै मुक्तिमेार्चामा शामिल कुन पनि गएन । नेताहरूले बेला बेला भाषण गरेको सुन्थ्यो 'जवसम्म एउटै मात्र प्यलिस्टिनि यो धर्तीमा बाँकीरहन्छ इजरायलका विरूध्द लडेरै मर्छ तर कदापि हार मान्ने छैन।'

उसलाइ लाग्थ्येा जसले जित्छ उसैको हुन्छ देश, इतिहासमा उसले त्यस्तै पढेको थियो। हारजितको खेल खेलेरै विभिन्न शासकहरूले यो धर्तिको माटो आ आफ्नो नाउमा कोर्न भ्याएका न हुन । नत्र यो धर्ति कस्को? यो श्रृस्टि कसैको पनि हैन। न इजरायलीको न प्यालेस्टिनिको। यो जमिन कस्को ? यदि हो भने सवैको साझा हुनुपर्छ।


शेरिफ जस्तै किशेारका रगत उमाल्ने यास्ता भाषणहरू, राष्र्ट्रीय गानहरू वा अभिव्याक्तिहरू, सबै राजनीति गर्नेका चालहरू मात्र हुन। जसले हामीलाई युद्धमा होम्छन र ज्यानको बाजी थाप्न लागाउछन। उसले बुझेको राष्ट्रियता सारै फितलो थियो ।

निसिम उसको मिल्ने साथी । २ साल भयो निसिमको दाजु त्यो पर्खाल पारीको देशमा काम गर्न थालेको । अहिले उनीहरूको शान बेग्लै छ। नयाँ घर बनाएका छन, ट्याक्टर किनेका छन। ऊ कहिलेकाही सोच्थ्यो त्यहाँका मान्छेहरू किन धनी छन, हामी किन गरिब ? उनीहरू यस विषयमा गफ गर्थे । 'बुझिस त्यहाँ त सबै युरेाप र अमेरिकाबाट भागेर अाएका व्यापारीहरू छन धनी त हने नै भयो नि। अनि तिनीहरूलाई किन भाग्न परेछ त? यिनीहरू साह्रै धूर्त, बाठा र ओभर इन्टेलिजेन्ट भएकाले त्यहाँका मानिसले लखेटेका रे ।

अर्को भन्थ्येा यिनीहरू 'सियो बनेर पस्ने र मुशल भएर निस्कने जात हुन' जहाँ गयो त्यहाँको कारोबार सबै आफ्नै पार्ने भएकाले यिनीहरूलाई खेदेर पठाएको रे।

सुलेमानलाई यो विषयमा अलि बढी ज्ञान थियो, ऊ भन्थ्येा त्यसो हैन तिनीहरू यहुदी हुन, जसका पितापुर्खा यतैका रैथाने थिए, बिस्तारै युरोपतिर लाखापाखा लागेर बिभिन्न ठाउँ पुगेका बेला तिनीहरूमाथि दोस्रो विश्वयुद्धताका अत्याचार बढेकाले फेरि पुख्यैाली थातथलो फर्किएका हुन। यिनीहरूको सम्वन्ध व्यापार अहिले पनि युरोप अमेरिका लगायत विकसित देशहरूसँगै भएकाले यिनीहरू धनी छन् ।

शेरिफ पटक पटक पर्खालपारिको स्वर्णिम देश धुस्ने इच्छा जाहेर गर्थ्येा। उसको काँधमा परिवारको जिम्मेवारि पनि त थियो।

उसका साथीहरू सुनाउथे, हाम्रो जग्गा हडपेर खानेहरूकोमा फेरि लुकिछिपि बस्न जानु ? मेरो त स्वभिमानले दिँदैन बरू यिनीहरूलाई जहाँबाट आएको हो, उतै खेदनुपो पर्छ। तलाई थाहा छ ? कतिजना ठुला मान्छेले यो इजरायल भन्ने देशै छैन भनेका छन। यो त हाम्रो हो, प्यालेस्टिनीको।

इस हाम्रो ? बरू हामीलाई चै लाखापाखा लगाइसके, सम्पन्न र शक्तिशाली भएपछि कसको के लाग्छ ?

यस्ता सम्वादहरू शेरिफका दिनचर्याका अभिन्न क्षण बन्दै आएका थिए।

त्यो पर्खाल नाघ्न सजिलो थिएन, इजरायल प्यालेस्टाइन संधर्ष लम्बिदै गएपछि बारम्बार प्यालेस्टिनी आत्मघाती आक्रमण हुन थालेपछि सन् २००७ देखि इजरायली सरकारले प्यालेस्टिनी कामदारमाथि नियन्त्रण र प्रतिबन्ध लागायो । आवश्यक जनशक्तिको आपुर्ति रसिया, चिन, थाइल्यान्ड, फिलिपिन्स, नेपाल, भारत लगायतका अन्य देशबाट हुन थाले। यी मध्येपनि अहिले धेरै राष्ट्रमाथि बन्देज लगाइएको छ।

जहीँतहीँ सादा पोशाकका इमिग्रेसन प्रहरीहरू छन । अफ्रिकन तथा रशियन मूलका भिजिलान्तेहरू समेत विदेशी कामदारको हरक्षण निगरानी गरिबस्छन् । सीमा तथा प्रबेषाज्ञा जाँच यस्तेा कडा गरिएको भएपनि धेरै प्यालेस्टिनी तन्नेरीहरू रातारात पहाड, जंगल र भरूभूमिको अनेकैँ चेारबाटो हुदै पर्खाल नाघ्छन र इजरायलमा लुकिछिपी काम गर्छन्।

धरै किशेारहरू प्यालेस्टाइनको राजनीतिक अस्थिरता, अर्थिक गिरावट र अभावको सम्पूर्ण दोष इजरायललाई दिएर घरघरबाटै रकेट बनाउदै पर्खालपारिको देशमा हिर्काउने एकातिर छन भने अर्कातिर शेरिफ जस्ता धेरैलाई थाहा छ कालो अरिँगालको गोलामा ढुङ्गा वर्षाउनु, आफै खतरा निम्ताउनु हो। बरू त्यसको विपरित सुटुक्क इजरायल छिर्नु, लुकिछिपि बस्नु, टन्न पैसा कमाउनु र टाप कस्नु अर्को विकल्प। 'कि खान्छ आँटले, कि खान्छ ढाँटले' - शेरिफलाई यो उक्ति निकै सही लागेको छ। अब उसले यी २वटा कुरा गर्नुपर्नेछ। भेाक र गरिबीबाट सताइएका धेरै प्यालेस्टिनी मध्ये ऊ पनि एक हो । भाइ बहिनीलाई स्कुल पठाउने र परिवार पाल्ने जिम्मेवारी छ उसको।

उसले एकपटक आबुसँग कुरा गर्ने सोचेको थियो, आबु अेमार जेा प्यालेस्टिनी किशोरलाई अवैध कामदारको रूपमा इजरायल भित्रयाउने दलाल हो। अनेकौँ ट्याक्टिस र नाका प्रयोग गर्दै प्यालेस्टिनी कामदारलाई इजरायल प्रबेश गराउने मानव तस्कर दलालहरू छन, नक्कली पर्यटन कम्पनीहरू छन। तिनीहरूलाई तिर्ने पैसा उसँग छैन । तर कुन बाटोबाट कसरी पारि पठाइन्छ, शेरिफलाई स्पष्ट थाहा छ।

हिडनु अघि एकपटक उसले फेरि दाह्रा किट्यो "कि खान्छ आँटले ….........................."

हजारौँ प्यालेस्टिनी कामदार छन इजरायलमा, अधिकांश अवैध तरिकाले प्रवेश गर्ने नै छन र जोसँग काम गर्ने अनुमति छैन ।त्यसमा म एक जना थपिन्छु त के भयो ?

पानीले ओस्सिएको धुलो जबर्जस्ती उडाउँदै ऊ बसेको गाडी गुडयो। आधा धन्टा नबित्दै बेत-इक्षा आइपुग्यो ।

बेत-इक्षा सानो अरब गाउँ, जहाँबाट अब इजरायलको जेरूसेलम शहर पुग्न ३ किलोमीटर मात्र बाकी छ। बेतइक्सा पुगेपछि उसले पैदल हिडनुपर्ने छ । अबको बाटो ढुङ्गा र पहाडको ।

पश्चिम किनार, इजरायल प्रवेश गर्न सजिलो ठाउँ हो,त्यसो त प्रत्येक कुना कुनाबाट हरेक दिन सयौँको संख्यामा प्यालेस्टिनी कामदार सीमा नाघ्ने ठाउँ हेरेर बसेका हुन्छन्। ती मध्ये ५० प्रतिशत पुलिस देखेर मरूभूमिको धुलै धुलो जसरी आएका थिए उसरी नै फर्किन्छन्। अहिले त बेत इक्षामा पनि ठाउँ ठाउँमा चेक प्वाइन्ट राखिएका छन्। वरिपरि यहुदी वस्ती पनि छ,त्यसैले पर्खाल भने लगाइएको छैन्। तर अर्ध सैनिक प्रहरीको गस्ती दिनभरजस्तो भइरहन्छ। आठ नौ किलोमीटरको यो बाटो यति जेाखिमपूर्ण छ कि रिसाहा सु्रक्षाकर्मी पर्यो भने टाढैबाट नै गोली हान्न के बेर? ऊ चुपचाप पाइला अघि बढाउँछ, सैनिकका बुटका पदचापहरू सुन्न कान तिखो बनाउदै, अप्ठ्यारा ढुङ्गाहरूमा ठेसलाग्दा उसलाई लाग्छ ..शायद यो अन्तिम परिक्षा हो र यो परिक्षा मैले पास गर्नैपर्छ।

बाटो छिचेालिँदै गयो। अब टाढाबाट साँझको झिलिमिली बत्तीले सजिएको सुनको सहर जेरूसेलम देखिन थाल्येा । त्यसै कहाँ गाइएको रहेछ र यसको महिमा .. जेरूसेलायम शेल जहाव( jerusalem of gold) सुवर्ण जेरूसेलम। उसको खुसीको सीमा फैलँदै गयो।

हो परिक्षा अँझै सकिएको थिएन सायद। एउटा अस्पष्ट आवाज बेाकेर ल्याएको एक झेाक्का चिसो बतास उसको कानैमा ठोकियो । कोही कराए जस्तेा, केही भनेजस्तो । नबुझिने तर चर्को, केही सुनियो। कसैले देख्यो जस्तेा छ, अघिदेखि नियालिरहेको खम्बामाथि टाँगिएको पिलपिल बत्तीले उसलाई कतै लुक्न पनि दिएन । अब के गर्नेहोला? हात उठाउने त उसमा झन होश नै भएन । अकस्मात कत्तिखेर खुट्टाले दच्किएको हरिणको गति लियो उसले पत्तै पाएन । एकैछिनपछि बन्दुक पड्केको चर्को आवाज सुनियो ।

..........................................................

भोलि पल्ट समाचारमा उसको फोटो छापियो।
हेडलाइनमा नै लेखिएको थियो...............
वेष्टबैंकबाट इजरायल प्रबेश गर्ने प्येलिस्टिनी आतंककारीसँगको मुठभेडमा एकको मृत्यु ।


नाम-शेरिफ
उमेर- १७
घर-पश्चिम किनार


शुरुमै भने नि - पराजय र मृत्युका कथा नलेख्न आग्रह गर्नेहरूसँग एकदम असहमत छु ।
समाप्त..................................................।

समर खेल्न शत्रु छैन, जित्नुपर्ने युद्ध छैन I

इजरायलको तेल अभिभमा नेपाली समुदायका विभिन्न संघ संस्थाको सामुहिक आयोजनामा बुद्ध जयन्ती मनाइयो । सहभागी हुने इच्छा हुदाहुदै पनि विदा मिलाउन सकिन । त्यो घडी धेरै 'मिस' गरें, यतिखेर आफ्नै एउटा लेख सम्झिएँ । सन्दर्भ - बुद्ध जयन्तीकै । ब्लगमा यसलाई नयाँ शिर्षक दिएँ - समर खेल्न शत्रु छैन, जित्नुपर्ने युद्ध छैन ....

तथापि हामी आफु आफूमै लडिरहेका छौं यसबेला । हामी आ आफैले अंगालेका आस्थाहरुले हामीलाई एक आपसमा शत्रु बनाइरहेका छन । विद्रोह, बन्द र हड्तालका शृंखलाहरु पुन दोहोरिन थालेका छन, यो अवस्थाको अन्त्य कहिले होला ? यो लेखको अन्त्यमा लेखिएको र गोपाल योन्जनले गाएको स्वदेश गानको एक हरफ उद्धृत गर्न चाहन्छु - शान्तिभन्दा पर अर्को भेट्नु पर्ने बुद्ध छैन ।

नेपाल चौतारीको पुरानो अंकमा प्रकाशित यो लेखलाइ इमेजमा क्लिक गरेर पनि पढ्न सक्नु हुन्छ ।

भत्किएका पत्थरहरु
कृष्णपक्ष

आशा छ तिमीले मेरो सानो बुद्ध र मेरो मायालाई अझ विर्सिएका छैनौ । इतिहास धर्म दर्शन र सामाजिक रचनाका विषयमा तिम्रो रुचीसंग त म त्यहीबेला देखि नै परिचित थिएँ तर नेपाल चौतारीको त्यो स्तम्भकार तिमी नै होलाऊ भन्ने मलाई आजसम्म अवगत थिएन । पत्रिकाको तस्वीर र तिम्रो वास्तविक अनुहार धेरैदिन सम्म नियालीरहेँ ।…… म अहिले पनि आस्दोदमै छु यहाँ संगै काम गर्दा तिमीले भनेको भिक्षु उपासकका कथाहरु आजसम्म सम्झिरहन्छु । शायद वुद्धमार्गी भएर पनि हुनसक्छ तथागतका धेरै आख्यानहरु मेरो स्मृतिमा सधै ताजा रहेको छ जुन तिमीबाट सुन्न पन पराउँथे ।

..... र आज फेरि एउटा पाठककै हैसियतले सही तिमीले मेरो बुद्धधर्मको विषयमा केही लेखेको म पढ्न चाहान्छु । यहुदी इश्लाम वा क्रिश्चियनलाई छोएर लेखहरू लेखिरहँदा तिमीले बुद्धलाई किन सम्झिएनौ ? यसलाई इर्ष्र्या भन्छौ भने पनि मान्छु तर एउटा अङ्क बुद्धको लागि लेख है…॥

साथी निमा

पाठक प्रतिक्रिया भन्न पनि मिल्दैन, निमा साथी हो मेरो र यो उसको इमेल । इजरायल आएपछि शुरुको दिनमा उ र म आस्दोदमा संगै काम गथ्र्यौ । नयाँ वर्षको शुभकामना सहित उनले एउटा मेल सन्देश पठाएका रहेछन् ।

म के लेखुँ कुनै खास विषयमा केहि लेखुँ भनेर मैले कल्यिै केही लेखेको छैन । शायद कुनै प्रसंगमा कतै धर्मका कुरा पनि आए होलान् तर तिम्रो आस्थाको उपेक्षा गरें भन्ने नठान । तिम्रो यो अनुरोध संगै मेरो सम्झनामा परशु प्रधानको माइ लिटिल वुद्धुको कथा स्मरण हुन्छ । जापानतिर पलायन भएका शेर्पा युवकको विवशता उनले समेटेका छन् यसमा । तिमीले पनि वौद्धका गल्लीहरुमा उनी व्यापारीको हैसियतले मानेपेमे गर्दै प्रेयर ह्वीलु घुमाउदा र आज इजरायलको सडकहरुमा ह्वील चेयर घुमाउदाको अन्तरमा तितो वास्तविकतासँग साक्षात्कार गरेका छौ । तिम्रो मेरो र हामी सबैको नियति इजरायलमा लगभग उस्तै छ । हामीसँग महत्वाकाँक्षा जोडिएका समयका घातहरु छन् । वौद्धिक शुन्यता भरिएका कर्महरु छन् अनि त्यही कर्म गर्न हामी अभ्यस्त भएका छौं ।


तिम्रो सानो वुद्धलाई तिमीमा अनुवाद गरेर यस्तै केहि लेखुँ जस्तो लागेको थियो तर यस विषयले धर्मसंग कुनै सम्वन्धै राख्दैन जुन तिम्रो अनुरोध प्रति अन्याय हो । फेरि तिमी लेखको शीर्षक मानेपेम्मे हुँ राख भन्छौ । मित्र मानेपेमेको शाब्दिक आकारलाई श्पर्श सम्म गर्न सकें । यसको गहिराईमा चुर्लुम्म डुबेर लेखको शीर्षक नै मानेपेमे राख्ने साहस गर्न नसकेकोमा मलाई माफ गर्नेछौ ।


यसैपनि सन्दर्भ र अध्ययनको अभाव छ इजरायलमा । यदि तिमीले त्यो सानो वुद्ध प्रतिमाको सट्टामा धम्मपद वा नेपालीमा उल्था गरिएको कुनै वुद्ध ग्रन्थ उपहार दिएको भए सम्भव पनि हुन्थ्यो होला । तिम्रो अनुरोधको विरोधाभाष जस्तैलाग्ने गरि यसको शीर्षक "भत्किएका पत्थरहरु" लेखिरहेछु पत्थरहरु भित्रबाट तिमी वुद्धको आत्मा खोजिहेर ।



वर्षौ पहिले मध्य एशिया, यूरोप, मध्यपूर्व अनि भारत र चीनसंगको प्रमुख व्यापारिक मार्गको रुपमा विकसित भएको सिल्करोड अफगानिस्तानको वामियान उपत्यका हुँदै जान्छ । जस्को छेउमा उभिएका पहाडहरुबाट विशाल चट्टानी श्रृंखला शुरु भएको छ । आदिवासीको स्वर्ग जस्तै प्रतित् हुने ती चट्टाना पहाडमा अनौठा र अनकन्टार सुरुङहरुमात्र थिएनन् शताब्दीऔं पुराना कलाकृति र मूर्तिहरु यी चट्टानहरुमा कुदिँएका थिए । र मानव इतिहासकै सवैभन्दा विशाल बुद्धमूर्तिहरु कोषैपरबाट ती पहाडमा चम्किरहेका देखिन्थे । आजसम्म कुनै कालीगढले यस्तो विशाल भीमकाय मूर्ति किहं बनाएकै छैन । पत्थरको अग्लो पहाड नै मूर्तिमा ढालिएको यो विश्वकै सबैभन्दा ठूलो वुद्धमूर्ति थियो ।

सुन्दर वामियान उपत्यकाको सुरक्षार्थ यसको नजिकै एउटा पहरेदारी वस्ति वसाइएको थियो । ३००० मनिसहरुले यो उपत्यकालाई शत्रुका हातबाट बचाउन एउटा शहर नै निर्माण गरेको थिए । वाह्रौ र तेह्रौ शताब्दीतिरको त्यो शहरुलाईृ लालशहर भनिन्थ्यो जुन वामियान उपत्यका प्रवेश पूर्व ८०० फिट नजिकै थियो । १२२१ मा यहाँ जेंगिज खानका नातिले आक्रमण गरेको थिए । त्यो युद्धमा उनी मारिएपछि आक्रोशित भएका जेंगिज खानले वदलामा सारा वस्ति खण्डहरुमा परिणत गराइ दिएका थिए । यो आक्रमणपछि लाल शहरले कल्यिै जीवन्तता पाएन पौराणिक इट्टाका भित्ताहरु चाहि यथावत रहिरहे किनकी यो मरुभूमि शहरमा तिनको अस्तित्व सखाप बनाउन सक्ने भीषण वर्षा शायद कहिल्यै आएन होला ।

उता वामियान उपत्यकाको वुद्ध वस्तिबाट वुद्ध धर्मावलम्वीहरु सधै सधैंका लािग विस्थापित भएर गए । अफगानिस्तान भन्ने वित्तिकै आतँककारी ओसामा विन लादेनलाई खोज्दै अमेरिकाले ध्वस्त वनाएको मुस्लिम राष्ट्रको चित्रण हुन्छ-हाम्रो मनमा ।

तर हामीले सुनेको यही आतंकको थलो कुनैवेला हजारौ वुद्धगार्मीहरु भिक्ष्ा र तपस्वीहरुको तपोभूमि थियो । धर्मचक्रहरु घुमिरहेका त्यहाँका गुम्वाहरुमा खीटका धुन सँगै "ओम मणि पद्मे हुँ" का मन्त्रहरु गुञ्जिरहेका सुनिन्थे । मानव सभ्यताको विकास हुदै जाँदा शुरुको समयमा तेस्रो वा चौथो शताब्दी देखि नै यहाँ वुद्ध धर्म फक्रिएको थियो । "ॐ माने मेम्मे हुँ" को संकेत वुद्ध ध्वजाहरु गुम्वाका भित्ताहरु र घुमाउने चक्रहरु जहितिहं कोरिएको हुन्छ किन सम्मानित वुद्ध मन्त्र ॐ मणि पद्मे हुँ -ओम मानेपेमे चल्तीमा को प्रत्यक्ष कमल पुष्पको यज्ञमाथि मणिको अर्पण भन्ने जनाउँछ । यस मन्त्रोच्चारणले आत्मालाई मुक्तिको बाटोतर्फ डो-याउछ । यो सुक्तिलाई लाखौ वुद्धगार्मीहरुले दैनिक धार्मिक अभ्यासको रुपमा हजारौं पटक उच्चारण गरेर वा जप गरेर आफूलाई नितान्त अनाशक्त शान्त र पवित्र बनाइरहेका हुन्छन् । मणिको अर्पणले वहुमूल्य जुहारतको दान भन्ने प्रत्यक्ष अर्थमात्र राख्दैन कि यसले लोभ लालच आशक्ति र व्यग्रतालाई पन्छाएर मनलाई दुःखबाट छुटाउछ । वुद्धधर्ममा यसको महत्व र अर्थ यति व्यापक छ कि यसले सुख शान्ति समृद्धी खुसी र ज्ञान र महामुक्तिको सम्पूर्ण कामना एकैपटकमा गरेको हुन्छ ।



चीनको हिमाली भूभाग सम्म लम्बिएको ुहिनुदक्रशु पहाडि श्रृंखलाको अन्तिम लहर र लालशहरलाई काखमा राखेर तरेली जस्तै परेको ुकोही बाबाु पहाडी श्रृंखला । यी दुई पहाडी श्रंृखलाहरुको बीचमा शान्तिको सुन्दर वामियान उपत्यका अवस्थित थियो जुन अफगानिस्तानको काबुलदेखि करीब २३० किलोमिटर पर रहेको छ । विशेषतः तेस्रो शताब्दी देखी नवौ। शताब्दीसम्म यहाँ बुद्ध धर्मावलम्वीहरुको घना वस्ती रहेको थियो पछि विस्तारै इश्लाम धर्मको प्रभाव वढ्दै गएको कुरा इतिहासबाट बुझ्न सकिन्छ ।

चिनीया तीर्थयात्री हुआङ साङले वामियान उपत्यका सन् ६३० मा भ्रमण गरेको थिए । उनले आफ्नो पुस्तकमा उल्लेख गरेका छन्- "हजारौं भिक्षुहरु र दशवटा गुम्वाहरु भएको वामियान वुद्धिष्टहरुको केन्द्र हो । ती आश्चर्यलाग्दा भीमकाय वुद्ध प्रतिमा जुहारतले सजिएको रंगिन र सुन्दर थिए । यति बिशाल चित्राकर्षक मूर्ति भविश्यमा शायदै वन्नेछ ।" उनले अझ अर्को तेस्रो वुद्ध मूतिको विषयमा पनि उल्लेख गरेका छन् तर त्यो धेरै पहिले नष्ट गरिएको मनुमान गर्न सक्छौ ।

साच्चै नै आजसम्म त्यो अति नै भिमकाय वुद्धको प्रतिमा कतै बनेकै थिएन जसलाई दुष्ट तालिवानीहरुले केवल पत्थरमात्र देखे र विश्वकै अमूल्य सम्पदा सधैंको लागि भत्काएर धार्मिक कट्टरताको परिचय दिए ।

कुनै समयमा ती बुद्ध प्रतिमाहरु कोषौ परबाट सम्म निश्चय नै सुन्दर अलौकिक देखिन्थे होलान् । तामाका मुहार र हातहरुयुक्त ती दुई प्रतिमाले संसारमा वुद्धज्योति छरिरहेको जस्तो लाग्थ्यो । बाह्रौ शताब्दीसम्म वामियान भारतीय उपराज्य गान्धाराको अधिनमा थियो । वुद्धमार्गी वा हिन्दुहरुको धार्मिक क्षेत्र तथा धर्म दर्शन र ग्रीक-भारतीय कलाको केन्द्रस्थलको रुपमा स्थापित भएको थियो ।

गुम्वाका भिक्ष्ाहरु वामियानका पत्थरी पहाडका गुफाहरुमा कुटी बनाएर ध्यान गर्थे । ती मध्य धेरैले गुफाहरुमा र नीर्जीब पत्थरहरुमा बुद्धधर्मका अनेकौं आकॄति कुंदेर जीवन थपेका थिए । वामियान उपत्यकाका ती पौराणिक अवशेषहरु र दुइ विशाल बुद्ध आकृतिलाई युनेस्कोले विश्व सम्पदासूचिमा सुचिकृत गरेको थियो । एउटा वुद्ध प्रतिमा ५०७ र अर्को सन् ५५४ मा निर्माण भएको अनुमान छ । जसको उचाई क्रमशः १२५ फिट र १७५ फिट थियो । वुद्धधर्म फैलिएको त्यो कालखण्डमा ती चट्टानी पहाडभित्र तस्स्या गरेर शान्तिको खोजिमा लागेका भिक्ष्ाहरुले वर्षौको मेहनत लगाएर संसारकै गौरव ती पत्थरका प्रतिमाहरुको सृजना गरेका थिए । उभिएको मूर्ति विरोचनको र वसेको मूर्ति शाक्यमूनि वुद्धको थियो । हजारौ वर्ष अघि अनकन्टार चट्टानी गुफाहरुमा सांसारिक मोहबाट टाढा रही भूमिगत जस्तै अलप भएर तपस्या गर्ने तपस्वीहरुले त्यो अग्लो चट्टानी पहाडलाई नै खोपेर वुद्ध आस्थाको कलामात्र देखाउन खोजेका थिएनन् उनीहरुले कुदेका प्रतिमाका प्रत्येक वस्त्र गहना वा अंग आकृतिहरु प्रेम शान्ति र सहनशिलताका प्रतिक थिए ।

विरोचनको यो एतिहासिक सिला आत्मालाई ढुंगामात्र ठानेर करिव १ महिना सम्म सैयौं रकेट गि्रनेट र विस्फोटकहरु प्रहार गरेर मानव धर्म विरोधीहरुले क्रुरताको कस्तो उदाहरण देखाउन खोजेका थिए जसले विश्व समुदायलाई नै आश्चर्यमा पार् यो । हाम्रो युगको सवैभन्दा दुखदायी घट्ना घटाएर आफ्नै समुदायबाट समेत आलोचित र कलंकित भएका उनीहरुले पत्थरमाथि आक्रमण गरेर धर्मको अर्थलाई नै भत्काउन पुगे ।

वामियान वुद्धमाथिको आक्रमण धेरै पहिले देखि नै गरिदै आएको थियो । विश्व राजनीति िहंश्रक र अशान्त वन्दै गइरहेको परिपे्रक्ष्यमा यस्तो कि्रयाकलापलाई हामी शान्तिमाथिको आक्रमणको संज्ञा दिएर हेर्न सक्छौं । पश्चिम भारत र अफगानिस्तानलाई वाह्रौ शताव्दीतिर धांजीका मुहम्मदले आक्रमण गरेपछि त्यहाँका धेरै गुम्वा र अन्य कलाकृतिहरु लुटिए वा नष्ट गरिए । इश्लाम प्रसारकहरुद्धारा कैयांै पटक ती विशाल प्रतिमाहरु भत्काउने प्रयासहरु भए । तर ती प्रतिमा भत्काउनु पहाड फुटाउनु जस्तै कठिन थियो । अन्तिम मुगल सम्राट औराङजेवले पनि धार्मिक इष्र्याको कारणले बाँकी रहेका कलाकृतिमाथि वारुद र तोपगोला वर्षाएर कुकर्मको हद पार गरेका थिए भने त्यसरी नै नदीर शाह नामक शासकले पनि ती मूर्तिमाथि निरन्तर आगो लगाएर नष्ट गर्ने असफल कोशिष गरेको थिए ।

बामियान बौद्धस्थल यूरोप भारत र चीन बीचको ऐतिहासिक व्यापारिक केन्द्रमार्ग त थियो नै साथै तीर्थयात्री भिक्ष्ा योगी वा लामो यात्राका व्यापारीहरुको अस्थायी आवासको रुपमा पनि ती चट्टाना गुफाहरु रही आएका थिए । पछिल्ला वर्षहरुमा ती खुल्ला र चिसा गुफाहरु अफगानिस्तानको िहंसात्मक गुहयुद्धको चपेटामा पि_िल्सएका आन्तरिक शरणार्थीको वासस्थान पनि भएको थियो ।

दुष्टहरुका कैंयौ कोशिष वावजुद पनि हामीले पाइला टेकेको २१ औ। शताब्दीसम्म ती भीमकाय प्रतिमाहरु यथावत रहेका थिए तर आजको यो चेतनसिल युगमा आइसकेर पनि हामीले तिनलाई यसरी गुमाउन पुग्यौ। कि विश्व समुदायले केही गर्न सकेन । मानव शान्ति माथि मानवरुपी दानवहरुद्धारा यसरी नै जघन्य आक्रमण भइरहेको छ । अर्को तिर चेतनशील वर्गहरु निरिह भएर मौनता अंगाल्न विवश भइरहेको छन् । तालिवानीहरुको घृणित कार्यले मानव सभ्यतामै दाग लगायो । चट्टानहरु संगै यसले धामिृक सहिष्णुतामा विश्वास गर्ने सबै मानिसहरुको विश्वास माथि आघात पुर् यायो । पर्वत समान प्रतित हुने ती प्रतिमाहरु महायाना वुद्धमार्गका महान विम्बहरु थिए । जसले भिक्ष्ा वा तपस्वीहरुमात्र नभई जो कोही पनि आत्मज्ञानको उज्यालो प्राप्त गर्न सक्छ भन्ने पे्ररणा दिइरहेको हुन्थ्यो । ती ऐतिहासिक वुद्ध प्रतिमाहरुको महत्व र मूल्य आजको पुस्ताको लागि अमापनीय थियो अनमोल थियो । लामो वामियान उपत्यकाको चट्टानी पहाड जसले हिन्दुकुश र कोहीवावा पर्वनीय श्रंखलालाई विभाजन गरेको छ त्यहाका ती धरोहर भत्काउन प्रयुक्त वम विष्फोटको आवाजले शान्तिप्रेमी सम्पूर्ण मानव समुदाय त्रसित हुन पुग्यो ।



मान्छे भित्रको बुद्ध आत्मा स्वार्थले पुरिदै गएको छ । आज समस्त शान्ती प्रीय मानिससमा यस्ता कुकृत्यको विरुद्धमा कसरी प्रश्तुत हुने सोच्न सकिरहेका पनि छैनन् । व्यस्तता मानवीय समवेदना हीनता र आधुनिकताले निम्त्याएको परिणाम हो यो । आफू बाहेक अरुको अस्तित्व स्विकार्न नचाहने र प्रदुषित मानसिकता बोकेको समुदाय धर्म वैमनस्ययुक्त विश्व राजनीति र अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिहरुबीचको असन्तुलनको प्रभावबाट यसरी दिनदिनै निरिह बुद्धका सहनशिल मनहरु निशाना वन्दै गइरहेका छन् ।

ऐतिहासिक स्थलहरु मूर्ति-मन्दिर वा सांस्कृतिक धरोहरलाई संरक्षण गर्नुपर्छ भन्ने कालचेतना आजका शिक्षित मानिसहरुमा मात्र नभै वामियानका भेडा बाख्रा चराउने किसानहरु वा पर्यटकलाई खानेकुरा र पानी पुर् याउने स्थानीयहरु बीच पनि उत्तिकै थियो । तर िहंस्रक शैतानी मन बोकेका धार्मिक अगुवाहरु जो अिहंसा शान्ति विश्व वन्धुत्व र मिलनसारिताको आध्यात्मिक सन्देश फैलिएको हेर्न चाहदैन थिए उनीहरु सम्पूर्ण विश्वले आपत्ति विरोध र खेद प्रकट गर्दा पनि इतिहासकै घृणित र लज्जास्पद कार्यमा सफल भएरै छाडे ।

कट्टर राजनेताको उत्तेजित मनोवेगको विनाशकारी यो निर्णयले धर्मसंग मात्रैपनि सम्बन्ध नराखेर ज्यादा राजनिति र आतंकवादी गतिविधि संग सरोकार राख्छ भनेर धेरै विश्लेषकहरुले ठम्याए । सन २००६ मा तिनै विशाल मूर्ति र वौद्धक्षेत्रको सेरोफेरोको विनाश खिचिएको ूदि जियान्ट बद्धजू नामक डकुमेन्ट्री बनाइयो यसमा त झन के प्रमाणित गरेर देखाईएको छ भने- विनाशकारी त्यो आदेश २००१ मार्चमा इश्लाम नेता मुल्लाह ओभारको नभै आंतककारी नेता ओसामा विन लादेनको थियो जसले पछि अमेरिकाको ट्वीन टावर ध्वस्त गर्ने आदेश पनि दिएका थिए ।

जब जब धर्मको क्षति हुन्छ र पापकर्म वढ्दैजान्छ तव म अवतार लिनेछु भनेर कृष्णले महाभारतमा भनेका छन् । इश्वरीय अवतारको रुपमा नै सही अन्तत्वगत्वा आतंककै वहानामा भए पनि तालीवानी क्रुर शासकहरुको विनाश भएरै छाड्यो । लादेनलाई संरक्षण गरेको र आतंकको थलोको रुपमा अमेरिकाले अफगानिस्तानमा आक्रमण गरि तालिवानीहरुलाई पतन गराएपछि धेरैले त्यो घट्नालाई आध्यान्मिक रुपमा गाासेर विश्लेषण गरे । त्यसो त अमेरिकी अभियान आफैमा अर्को आतंङ्क हो भनेर विश्व समुदायमाझ आलोचित भइराखेको छ । हामी त्यता नजाउँ यतिमात्र बुझौं मूर्तिमाथि अन्याय गर्नेहरु धेरै दिन टिकेनन् ।

निमा तिमीले थाहा पाएका थियौ हालका इजरायलका राष्ट्रपति सिमोन पेरेजले टेम्पल माउनट भित्रको मुस्लिम वाहुल्यता रहेको धार्मिक स्थलमा प्रवेश गर्दा यहुदीहरुले इजरायलभरी कत्रो विरोधको आगो सल्काएका थिए ! तिम्रो समुदायले पनि वुद्धमूर्ति भत्काएको त्यो क्षणमा के हिन्दु वा मुस्लिमजस्तै या कि्रशिचयन वा यहुदीहरु जस्तै विपक्षको मन्दिर मस्जिद वा चर्च भत्काएको आगो वाल्ने र पुस्तक ग्रन्थहरु जलाउने कार्य गर्न सक्दैनथ्यो र

तर अहँ उनीहरु वुद्ध मार्गमा हिडेका थिए । स्वभाविक रुपमा तिम्रो समुदायबाट खेद र आपत्ति त आयो तर यसले संघर्ष र रक्तपातको कुनै बाटो लिएन । सधै झै बुदमार्गीहरु उस्तै शान्त मौन र सहनशील रहिरहे । उनीहरु बुद्ध प्रकृतिजस्तै नितान्त उद्धेगरहित सागर बनिरहे ।

अफगानिस्तानमा वुद्धमार्गीहरु विस्थापित भएर मुस्लिमहरुको जगजगि भएपश्चात पनि त्यो ऐतिहासिक वामियान उपतयका र हजारौ वर्ष पुरानो विशाल बुद्ध प्रतिमा बुद्ध समुदायको लागि गौरवको पर्यटकीय क्षेत्र बनेको थियो ।

यद्यपी धार्मिक स्थलको रुपमा स्थानीयहरुले स्थापित हुन भने दिएका थिएनन् । कतिपयलाई त त्यो वुद्धको मूर्ति थियो भन्ने सम्म पनि थाहा थिएन । शाक्यमुनिको वसेको प्रतिमालाई उनीहरु कुनै स्त्रीको मूर्ति भनठान्थे र विेरोचनलाई पुरुषको आकृति । वुद्ध धर्मावलम्वीहरु त्यहाँ कोही बस्तैनथे ।

पछिल्ला धेरै वर्ष देखि यता त्यहाँ कुनै गेरु वस्त्रधारी बुद्ध भिक्ष्ाहरुले मानेपेमे हुँ भन्दै हिडेको देखिएको थिएन । न त भत्कदै गएको बुद्ध प्रतिमा र खण्डहरुको अस्तितवमा रुपान्तरित भै सकेको गुमवाहरु र ढुंगे गुफाहरुमा धर्मका कुनै मन्त्र वा भक्ति संगित गुिाजएको नै थियो । पर्यटकीय धरोहरका रुपमा भ्रमण गर्नेहरु त धेरै भए होलान् तर त्यहाँ धार्मिक तीर्थयात्राको लागि वुद्धमार्गीहरु नगएको धेरै वर्ष भैसकेको थियो ।

मान्छेको नयाँ वस्ती र नयाँ समाजको निर्माण संगै धार्मिक राजनितिक उचारचढाव र पिल्स्याइहरुबीच भत्किदै गएको त्यो पत्थरको मूर्तिबाट वुद्धको आत्मा पहिले नै हराइसकेको थियो कि ! शायद हुन सक्छ तिमीहरुले यस्तै केही सोच्यौ कि भनेर विश्व सशंँकित पनि भएको थियो । तिमीहरुको मौनता र मूर्तिमा आत्माको प्रतिस्थापन गर्ने परम्पराले यस्तै सोच्न वाध्य वनाएको थियो । तर तिमी विरोधमा नआएको त्यो कारणले थिएन ।

वुद्ध त शान्ति हो तिमीहरु शान्त भयौ । तिमीले कसैलाई शत्रु देख्नै सकेनौ अज्ञानीहरुको भूलको लागि सँघर्णमा जानु तिम्रै धर्मले दिएन । प्रतेक ढुङ्गाहरुमा वुद्ध आत्मा वाँचिरहेको थियो जसको भौतिक स्वरुप भत्काइदा तिम्रो मन दुखे पनि सधै अटल र निश्चल रहेको तथागतको शान्त आत्मिक स्वरुप र शान्तिप्रतिको आस्था तिमीले भंग हुन दिएनौ ।

गोपाल योञ्जनले गाएको यो गीत जस्तैः

समर खेल्न शत्रु छैन
जित्नुपर्ने युद्ध छैन
शान्ति भन्दा पर अर्को
भेट्नुपर्ने वुद्ध छैन ।

एकछिन मनको सडकसँग

पहिले पहिले 'इतिहासको ब्याज' भन्ने वाक्यांश खूब प्रयोग गरिन्थ्यो । मेरा पुराना मित्रहरु ! त्यसको अर्थ कसकसलाइ थाहा छ ? हुन त जजसलाई थाहा छ, उसले मेरो ब्लग पढ्छ भन्ने के ग्यारेन्टी ? अनि जसले यो ब्लग पढ्छ उसलाई 'त्यो' इतिहासको बारेमा के थाहा ?

यो हप्तापनि व्यस्ततामै बित्यो । व्यस्त शहरजस्तै लाग्छन दिनहरु, जहाँ अति व्यस्त सडकहरु छन, यो मनको सडक हो । जो यति छिटो बग्छ,कुनै ट्राफिकबिना कुनै नियम बिना .. कुनै रोकावट बिना -- अनवरत । यो सडकको भीडमा अनेक कथाहरु छन, व्यथाहरु छन, अनेक बहानाहरु छन । जस्तै - एउटा फुल छ, पत्थर छ, एउटा अनुराग छ, एउटा प्रेम छ -एक नम्बरको मौसमी, एउटी युवती छे- - एकदम चंचल, जसको पहिलो प्रेम भएको छ कुनै युवकसँग । तर प्रेमको मौसम यतिखेर पतझर भएको छ । सडकमा रहर र सपनाका पातहरु ओइलिएर झरेका छन, यो मनको सडक हो ।

शहर, प्रेम, सडक, युवक, युवती, मन फुल र पत्थर.....सबै पात्रहरु काल्पनिक होइनन । यिनीहरु सही र असली पात्रहरु हुन् । बस, यिनको ठेगाना भने भेटिदैन, यिनीहरुको सम्बन्धलाई मेरो एउटा गज़लमा खोज्ने कोशिस गरौँ न त ।





सानो एउटा सानो प्रेम कहानी छ छातीभित्र
वैलिएको फूलजस्तो जवानी छ छातीभित्र

कोल्टे फेर्दै कल्पनामा सिंगै रात ढलेपछि
प्रहर प्रहर प्रतिक्षाको बिहानी छ छातीभित्र

कुन ऋण कस्तो ऋण ? कैले लिएँ थाहा छैन
प्रेमीजस्तो एउटा मान्छे जमानी छ छातीभित्र

प्रतिबिम्ब कस्तो देख्यौ, शिशाको यो वदनमा
पत्थरले चर्किएको निशानी छ छातीभित्र

कहाँ राखूँ तिम्रो प्रेम, सम्हालेर जतनले
मनमुटु जले पछि, खरानी छ छातीभित्र



यो फेसबुकमा पनि छ ।

आमालाई सम्झेर मन ....

आमा र बुबा 

आमा सँग कुरा गरेर म भावुक भएछु, कतिखेर आँखा रसाए पत्तो पाइन ।

कम्प्युटरमा आमा हुनुहुन्छ। मेरो झुस्स दारी र केही महिना देखि नकाटेको लामो कपाल देखेर भन्दै हुनुहुन्छ - 'हन कति अल्छी भाको हँ कान्छा ?

आमाले सपनाको फेर समाउदै हिड्न सिकाउनु भयो, भन्नु हुन्थ्यो - सपनालाई पछ्याउन र पहिल्याउन जान्नु पर्छ मानिसका सपनाहरु साकार हुन्छन । हरेक मानिसका मनमा आ आफ्नै किसिमका लक्ष्यहरु हुन्छन - लक्ष्य नदेखिने टुंगो हो, त्यहाँ सम्म पुग्न धेरै बाटोहरु हिड्नु पर्छ । आमालाई थाहा छ - म त्यही बाटो हिड्दै धेरै टाढा आइपुगेको छु ।

गृष्मको तापमा वाफिएर मन उकुशमुकुश भएको बेलापनि उहाँको दिव्य मुहार सम्झंदा लाग्छ आमाको ममता शितल छहारी हो । परार सम्म मलाइ सानै छु जस्तो लाग्थ्यो । सानोको कुरा गर्दा, त्यो बेलाको सम्झना भयो जसलाई सम्झेर बेला बेला म आफै मुस्काउछु । पहिलो पटक पढ्न जान थालेको थिए, उकालो हिड्नु पर्थ्यो स्कुल पुग्न । शुरुमा त आमालाई छोड्न साह्रै गाह्रो भयो, धुरुधुरु रोएको याद छ । दिदी र दाजुले जबर्जस्ती लैजान्थे । घरको धुरी देखुन्जेल फर्की फर्की हेर्दै जान्थेँ ।

पछि नया नया साथीहरु भए, रमाउन थालेँ । आमाको एउटा बानी थियो, घर फर्केपछि मलाइ काखमा लिनु हुन्थ्यो र टाउको सुम्सुम्याउनु हुन्थ्यो । सोध्नु हुन्थ्यो - मास्टरले आज केके पढाए ?

घर आइपुग्ने बेला त म खुीले लगभग कुदेर आमाको अगाडी पुग्थें । दिनभर त्यसकै प्रतिक्षामा बसेजस्तो लाग्थ्यो ।

तर त्यो दिन अर्कै भयो । पहिलो पल्ट रिजल्ट आउने दिन थियो । पास र फेल छुट्याउने । म उत्कृष्टताका साथ पास भएर कक्षा चढें, मास्टरले कापी र शिसाकलम पुरस्कार पनि दिए । दाजु दिदीले उचाल्दै घर ल्याए ।

मलाइ संसार जितेजस्तो लाग्दै थियो । घरमा पुग्ने बेला आफ्नै उमेरका र केही ठुला साथीहरु पनि जम्मा भैसकेका थिए। सधैं झैं आमाले मलाइ काखमा लिनुभयो र टाउको सुम्सुम्याउनु भयो । तर मलाइ भने आफु ठूलो भएको जस्तो लागिसकेको थियो । साथीहरुको अगाडी लाज लागेको जस्तो पनि भयो । मैले भने - ' आमा मलाइ अब यसो नगर्नु न, अब त ठूलो भैसकें नि । '
'ए हो र?' भन्दै आमा खुब हास्नु भयो ।

पछि पनि मैले यसो भनेको कुरा अरुलाई बेला बेला सुनाएर हास्ने गर्नु हुन्थ्यो । तर त्यसपछि पनि उहाँको बानी भने धेरै समयसम्म गएन । म भागेपनि कताकताबाट थाहै नपाइ म उहाँको काखमा परिसकेको हुन्थें ।

धेरै पटक हिलोमा चिप्लेर पछारिदा आमाले उठाएर सुम्सुम्याएको सम्झना छ । त्यस्तो बेला लाग्थ्यो, आमाको अगाडी ठूलो भएँ भन्नु पनि बेकार रैछ । आमाको सुमसुम्याईमा, आमाको ममतामा हरेक घाउ र चोट निको पार्ने जादु लुकेको छ ।

अहिले दुइ दशक पछि आज म यो कुरा सम्झिरहेको छु । आमाको मुख हेर्ने दिन ।

आज भन्दैछु - उमेरले र समयले जति बुढो बनाउदै लगे पनि आमा ! हजुरका अगाडी मेरो मन सधैं सानै हुनेरहेछ ।

जुनेली झैं वदनमा भरेर उज्यालो

फूलहरुको यौवन र वसन्तको वैंश छाएको छ शहरमा । मौसम सफा छ, विहान र साँझपख अत्तर महकिएको पराग बोकेर हावा बग्न थालेको छ । तर मेरा दिनहरु भने अति व्यस्त बिते । यस हप्ता इजरायलमा यहुदी धर्मावलम्बीहरुको सबै भन्दा ठुलो चाड पेशाख परेको थियो । मेरो इम्प्लोयर अति धार्मिक र परम्परावादी भएकोले यो समय अत्यन्त व्यस्त रहनु पर्यो । सामान्यत शुक्रबार र शनिबार त सधै नै व्यस्त हुने दिन नै हो । यी व्यस्तताहरूका बीचमा परेको नेपाली नया बर्षको स्वागत पनि गर्न पाएकै छैन । साथीहरुसंग शुभकामनाको दुइ शव्द समेत राम्ररी बाड्न नभ्याएको अवस्था रह्यो । मैले अघिल्लो समय वाचा गरेको थिए, अब हरेक हप्ता नया नया रचना लिएर आउछु । सिर्जना र अर्थोपार्जनका कार्यहरु उस्तै कर्म होइन रहेछन। अरुका लागि समय महत्वपूर्ण हो तर सिर्जनाका लागि समय र मन दुवै चाहिन्छ । मन प्रेमिल भएको क्षण संगालेर आज एउटा शृंगारिक गज़ल लिएर आएको छु ।

 जुनेली झैं वदनमा भरेर उज्यालो 
 मुस्काउदै आयौ तिमी छरेर उज्यालो 

 मन छोउँ आँखा चिम्ली, खेलुँ यो रातमा 
 तनको किताब पढुँ बन्द गरेर उज्यालो 

 जगमगायो देह तिम्रो, कन्चन शरीर 
 मानौं आकाशबाट आयो झरेर उज्यालो 

 लुकी लुकी चियाउन प्रभात आएछ 
 कति छिटो पुर्वतिर सरेर उज्यालो 

 अबेर भो भन्दै जब पाइला बढायौ 
 कृष्णपक्ष भयो मन, मरेर उज्यालो ।। 

 जाँदाजादै धेरै बर्ष अगाडी बनाएको यो नया बर्षको यो भिडियोको साथमा सबैलाइ नया बर्षको हार्दिक मंगलमय शुभकामना । नया बर्षमा पुरा होउन अधुरा लक्ष्यहरु .... ।

ज्वोरो

'तिम्रो धेरै याद आउछ यति धेरै की जति तिमी कल्पनासम्म गर्दैनौ । वा जति म तिमीबाट लुकाउने कोसिस गर्छु त्यसभन्दा पनि धेरै ।'

उसले सधैंझैं ईमेल लेखी - व्यस्त मान्छेलाई डिस्टर्ब गर्न मन लाग्छ, सोध्न मन लाग्छ - मेरा सपनाहरूले किन सधैं मलाई तिम्रैतिर डोर्याईरहन्छ? मेरा आँखाहरूले किन सधैं तिम्रै बाटो कुरिरहन्छन ?

---------
एउटी केटी ज्वोरोले बर्बराइरहेकी थिई र उसका ओठबाट यस्तै शव्दहरु उच्चारित भैरहेका थिए ।
--------

'तिमी झुठ बोल्छौ, एकदम झुठ ...
थाहा छ तिमीलाई, सात सुर्यको ताप जस्तो जिउभरी ज्वोरो बढ्दै जाँदा मुटुभित्र बाहिर यो रातो रगत भरिएर नशा नशा सल्बलाउन थाल्छ । मलाइ आफ्नै अन्तरको रापले जलाई रहेको छ। मन मुटु र सारा शरीर ....। कुनैबेला स्कुलमा पढेको अर्थहीन वाक्यांशको याद गर्छु - हाम्रो शरीरका सप्पै नशाहरु जोडेर एकै रेखामा मिलाउदा त्यसले यो संसारलाइ नै दुइ फन्को मार्न सकिन्छ रे ..., हरे कस्तो काल्पनिक कुरा! तिम्रो शहरसम्म पुगेर तिमीलाई एकै फन्को बेर्न पाए ।

यस्तै घाम चर्किएका दिनहरु हुन्थे र म नाङ्गो पैताला दौडिएर त्यहाँ त्यहाँ पुग्थें जहाँ जहाँ तिमी आउछौ भन्ने लाग्थ्यो । तर भ्रम , तिम्रो आगमनको त मात्र भ्रम हुन्थ्यो । यो मन जो पागल भएको थियो, कहिलेकाही छिटो छिटो धड्कदा पनि लाग्थ्यो कि यो तिम्रै पदचापको ध्वनी हो ।

सुटुक्क तिम्रो घरको झ्याल्संम पुगेर तिमी निदाई रहेको चियाउनु, चप्पल र पाउजु फुकालेर नाङ्गो पैताला चुपचाप ... नत्र के थाहा वसन्तले भर्खर पलाएको पालुवा भित्र लुकेर बसेकी कोइलीले यो सब थाहा पाउछे अनि गाउभरी हल्ला गरिदिन्छे - कि म लुकी छिपी तिमीलाई भेट्न जानेगर्छु ।

तिमीलाई त के फरक पर्छ र ? हप्तै भरि बिरामी भएर थलिंदा पनि एकपटक भेट्न आउदैनौ । त्यही खलेगरामा डण्डी बियो खेल्दैमा कहाँ फुर्सद हुन्छ तिमीलाई ? हेरी राख न, खेत सबै मैदान बनायो भनेर तिमीहरुलाई कुन दिन ठुलाबाले पाता फर्काउनेछन, अनि थाहा पाउनेछौ ।
----------------------



धेरै बर्ष भयो, यस्तरी ज्वोरो आएको । अहिले त त्यो केटाकेटीपना कहाँ रह्यो र?  हेर्दाहेर्दै बालापनले डाडा काटेर गयो । शाश्वत सत्य - समय अविरल बगी रह्यो, बगिरहन्छ ।

तर आजपनि जब परदेशबाट फोनमा कोही उसलाई सम्झाउने कोसिश गर्छ कि - 'तिमीसंग मेरो कहिल्यै प्रेम भएकै थिएन' । तब उभित्र भक्कानो बनेर जमेको मुटुको बाँध फेरी भत्कन्छ र एकाएक बेस्सरी ज्वोरो फुटेर आउछ ।

गुगलको पैसा - दश डलर टार्गेट

धेरै दिन भयो, व्यस्त व्यस्त छु तर केमा ? यसको उत्तर भने आफैसंग पनि छैन । सबै कुरा अनियमित । एउटा कुरा भने नियमित जस्तै भएको छ - ब्लग लेख्ने बेला सधैजसो व्यस्तताकै प्रसंग उठाएर शुरु गर्नु :)  केही कथाहरु त छन, अलिकति च्यातिएका, लेख्दा लेख्दै छोडेका अधुरा वा पुरै लेखेर पनि राख्न मन नभएका ।  दिनहरु भिन्न प्रकृतिले व्यतित हुन् थालेका छन, पहिलेको भन्दा बिल्कुल भिन्न । ओह! म हिड्ने, हास्ने, खेल्ने र म रम्ने बिषयहरु कस्तरी बदलिएका ?  पार्थक्यको यो भिषण पर्दा लाउने समयसँग बारम्बार सोधी रहेछु म,  सिर्जनामा हराउन चाहने र प्रतिभा उजागर गर्न चाहने त्यो मन कहाँ गयो ? ए कोही फर्काइदेउ, त्यो कृष्णपक्ष कहाँ गयो ?


रहर र चाहना अनि लक्ष्य उद्देस्य अनगिन्ती हुन्छन मानिसका.. केही पुरा र केही अधुरा । ब्लग र लेखन त्यस्तै एउटा रहर । हामी हरेक दिन इन्टरनेटमा जान्छौं, दिनमा कैयौं पटक गुगललाइ सामाग्री खोज्न अह्राउछौँ ।  फेसबुक त हामी धेरैको आदत नै भएको छ । संसार डिजिटल दुनियामा प्रवेश गरेजस्तो, इन्टरनेट संस्कृतिमा हामी रमाइरहेका छौँ ।  हाम्रो यही इन्टरनेट ट्राफिक यानेकि भिजिट र क्लिकको फाइदा फेसबुक र गुगल जस्ता कम्पनीहरुले उठाइरहेका छन । हामीले प्रयोग गरेको भिजिट ट्राफिकको आधारमा उनीहरुलाई इन्टरनेट एड मिल्ने गर्छ तर त्यो पैसा एक्लै लिइरहेका हुन्छन ।  राम्रा ट्राफिक भएका  ब्लग, साइटहरुलाइ केही विज्ञापन शेयर गरेर नाउँमात्रको आय गुगलले बाडे पनि तपाईं हामी जस्ता सामान्य प्रयोगकर्ता (ट्राफिकको खास श्रोत) लाई भने उनीहरु केही शेयर गरिरहेका हुदैनन् ।

अघिल्लो बर्ष नेपाली ब्लगरहरुको भेलामा मैले गुगल आम्दानीको बिषयमा कुरा उठाएको थिएँ । सबैको जोड स्तरीय सामाग्री सम्प्रेषणमा केन्द्रित रह्यो, पैसामा हैन । हुन त हो, सिर्जना अर्थमुखी हुनुहुन्न र यो पैसामा तुलना हुन पनि सक्दैन  । त्यसमाथि नेपाली भाषामा लेखिएका ब्लगहरुमा गुगलको पैसा आकाशको फलजस्तै हो । तर छिमेकी राष्ट्र भारतका अमित अग्रवालले ब्लगबाट मात्र महिनाको ३६ हजार डलर आम्दानी गर्दा  रहेछन । ३६ हजार डलर ? यो हाम्रो लागि अपत्यारिलो लाग्न सक्छ । तर सत्य हो, उनका थुप्रै प्राविधिक विषयका सक्रिय ब्लगहरु छन, उनीजस्ता भारतमा सिक्स डिजिट आम्दानी हुने असंख्य फुल टाइम ब्लगर/पब्लिशरहरू छन, उनीहरूको पेशा नै व्यवसायिक ब्लगिङ हो ।

नेपाली वेब पब्लिशरले किन सक्दैनन् त? जहाँ ट्राफिक र क्लिक हुन्छ भने त्यहाँ रेभिन्यु हुन्छ, थोरै हुन सक्छ तर हुन्छ । यही सिदान्तलाइ पच्छ्याउदै मैले सानो टार्गेट बनाएँ - टेन डलर टार्गेट पर डे । अर्थात दिनको दश डलर बनाउने । एड्सेन्स र एडवर्ड भन्ने कार्यक्रम अन्तर्गत विज्ञापन राख्न दिन्छ गुगलले । गुगलको अर्बौं आम्दानीको मुख्य श्रोत पनि यही नै हो । पहिलो पब्लिशरलाइ र दोश्रो पब्लिशर + विज्ञापनकर्तालाइ । पहिलो कार्यक्रममा भाग लिएँ जसमा मेरा सर्च इन्जिन र युट्युब होस्टेड विज्ञापन पनि शामिल छन । र इन्टरनेटमा बिताउने फुर्सदको समयलाइ सामाग्री खोजी, पोस्टिङ, शेयरिंग र भिजिटर ग्यादरिंगमा लगाएँ। दश डलर निकै सानो टार्गेट हो, विदेशमा बस्नेहरुलाई एकडेड घन्टाको पारिश्रमिक होला । तर मैले सम्झिएँ - 'स्मल थिंङ्गस क्यान मेक अ बिग डिफरेन्स' । त्यसमाथि म गाउँमा जन्मिएको हुर्केको सामान्य किसानको छोरा । घर फर्केपछि दिनको दश यानेकि महिनाको ३०० मेरो जागिर बन्न सक्छ । फेरी त्यसबेला सम्म त यो टार्गेट दोब्बर हुन पनि के बेर ?
My google adsense overview


म धेरै समय यही  स्मल थिंङ्गमा अल्झिएँ ।

यो सानो टार्गेट त क्रस भएको छ तर यसले मेरो दिनचर्या र सिर्जनामा पारेको असरलाइ न्यून गर्नेपर्ने अर्को आवश्यकता साथसाथै थपिएको पनि छ । समयको व्यवस्थापन कसरी गर्ने  ?

आफुलाई अनुशासन र नियममा नबाँधी केही हुदैन, यो त प्रष्ट छ । त्यसैले  मैले  अब हरेक हप्ताको शुक्रबार एउटा रचना (कथा, कविता, गीत, गज़ल या गन्थन मन्थन जेसुकै ) यही ब्लगमा लेख्ने अर्को टार्गेट बनाएको छु, 'दश डलर टार्गेट' जस्तै त्यो टार्गेट पनि पुरा गर्न सकिएला ?

अर्को मृत्युको कथा [आफ्नै आवाजमा ]

आज मैले आफ्नै आवाजमा कथावाचन पोडकास्ट गरेको छु, कस्तो लाग्यो सुन्नु होला ।



(यस कथाका घटना तथा पात्रहरु लेखकको कल्पनामा आधारित छन , कसैसँग मिल्न गएमा त्यो केवल संयोग मात्र हुनेछ।)

डिसेम्बरको अन्तिम साता, रियाद शहरमा नयाँ बर्षको रौनक पुरै छाई सकेको थियो तर बाहिरको यो रौनकतासँग विल्कुल अनभिज्ञ थियो उ केही बर्ष देखि ।

कारागारको झ्यालबाट उसले फेरी एकपटक बाहिरको संसार चियाउने असफल चेष्टा गर्यो । बिहान उघ्रिसकेको थिएन, यता उता गरिरहेका कालजस्ता अरबी सैनिकहरु, काँडेतार सिउरिएका अग्ला पर्खाल र त्यसमाथिको धमिलो क्षितिज बाहेक उसले अरु केही देख्न सकेन ।

रियाददेखि २५ माइल दक्षिणमा अवस्थित अल हायर बन्दीगृहका भित्ताहरुमा कैद भएर सास फेरिरहंदा उ धेरै पटक आफै सँग प्रश्न गर्छ - यसरी शरीरमात्र बाँचिदिनुको के अर्थ छ जीवनमा ?

चारबर्ष अघि उसलाई यहाँ ल्याउदा उसले भेटेका कैदीहरु पनि आज कोही साथमा थिएनन जो सँग उनीहरु एक आपसमा आफूले गरेका अपराधका कथाहरु सुनाएर दिन बिताउन सकुन । त्यसबेला उसले अरु कथाहरु पनि सुन्न पाएको थियो । कैदीलाइ दिईने 'राजकीय आम माफीका कुरा' उसलाई सबै भन्दा धेरै सुन्न मन लाग्ने प्रसंगहरु हुन्थे, तर यतिखेर उ ' 2003 मा यही झ्यालखाना जलेको इतिहास सोचिरहेछ - जुनबेला धेरै कैदीहरु आगोले जलेर जेलभित्रै मरेका थिए ।

हजारौं सपना सहित खुल्ला आकाशमा स्वतन्त्र भएर उडेका कल्पनाहरु आउनै छाडेका थिए । तर छातीभित्र कतै शेष रहेको जिजिविषाले भने बेलाबेला पत्नी, छोराछोरी र घर सम्झाईरहन्थ्यो र भविष्य सोच्न बाध्य बनाउथ्यो ।

मलाइ देख्ने बित्तिकै उसका आँखाहरु विस्फारित भए,
'अदालतले मेरो बारे कस्तो निर्णय गर्यो ? के सुनुवाई भयो ?'
यो प्रश्न सोध्दा उसका ओठहरु लुगलुग काँपिरहेका थिए । अनुहार भरी भय र त्रासको बादल मडारिएको थियो । उ निकै आत्तिएको थियो ।

मैले भनिन कि ' हेर, तिमीलाई मृत्युदण्ड दिईयो, तरवारले काटेर तिम्रो शरीरबाट शिर अलग गराउने आदेश भएको छ । अब केही दिनमै यहाँको कानुनले तिम्रो पनि हत्या गर्नेछ र इहलिला समाप्त गरिदिनेछ ।' मैले यति भने - ' चिन्ता नलिउ, केही भएको छैन, सबै ठिक हुन्छ ।'


उ एउटा हत्यारा हो, एकजना विदेशीको हत्या गरेको अभियोगमा यहाँ कैद भएको थियो । यद्यपि मेरो मनमा असंख्य दया र सहानुभूतिका भावहरु उर्लिरहेका थिए । स्वदेशी भएको नाताले हो या यो कारणले कि केही दिनभित्रै सजायको नाउँमा अब उसको पनि हत्या गरिनेछ ।

उ भनिरहेको थियो - 'मैले प्रत्याक्रमण मात्र गरेको हुँ, के थाहा त्यसको ज्यानै जाला भनेर ?' शायद उ ढाँटिरहेको पनि हुनसक्थ्यो ।' भन्दै थियो - ' यो घटना मेरो हातबाट त्यो स्थितिमा पुगेपछि भयो जहाँ या त मैले उसलाई सिध्याउनु पर्थ्यो या त उसले मलाइ मार्न सक्थ्यो, मैले पहिलो बाटो रोजें ।

अस्ताउने बेला नभई घाम लुकेजस्तो आकाशमा अन्धमुष्टि कालो बादल छाएको थियो । बर्षा हुने सम्भावना बढेकोले म छिटो फर्कनु थियो ।

"लाग्छ मलाइ मृत्युदण्डको सजाय भैसकेको छ तर तपाईं ढाटिरहनु भएको छ । भनिदिनुस न मलाइ अब के गर्ने भए अरबीहरुले ?
यो प्रश्न सोधी सक्दा उसको आँखामा आसुँ टिलपिलाएका थिए, तैपनि रुन्चे स्वरमा उ भनिरहेको थियो - 'अब मलाइ मर्नु सँग डर छैन, त्यसै पनि म अहिले यहाँ के बाचेको छु र ?

'यदि मलाइ डर छ भने मेरो मृत्युको समाचार सँग मात्र छ, जुन समाचार म मरेपछि मेरो साथीभाइ र मैले यसअघि बाँचेको समाजमा फैलनेछ । मानिसहरुले भन्ने छन एउटा अपराधीको टाउको काटियो।' उसको मुहारमा अब जीवनको कुनै कान्ति थिएन । मृत्युदण्डको खबरसँग अनभिज्ञ भएपनि यस्तो लाग्थ्यो उसलाई यो आभास भैसकेको छ कि उ मृत्युको ज्यादै नजिक पुगिसकेको छ ।

फराकिलो सडक र फुटपाथहरु ...घर फर्कदा देख्छु - कालो बुर्का भित्र आफ्नो यौवन र सुन्दरतालाई छोपेर हिड्ने आँखाहरुलाइ टाइट जिन्स र स्कर्टमा सजिएका युवतीहरुले चुनौती दिन थालिसकेका छन । पश्चिमा संस्कृतिको प्रभाव र वहाव यहाँका गल्ली गल्लीहरुमा बग्न थालेको स्पष्ट देख्न सकिन्छ । तर 'मान्छे मार्ने कानुन' यहाँ अझै किन बाचिरहेको छ ?

जीवन र मृत्युलाई नश्वर देहसँग जोडेर मात्र नहेरौं । म यतिखेर फ्रान्सेली चिन्तक रोलाँ बार्थलाई सम्झन्छु, जसले लेखकको मृत्युको घोषणा गरेर साहित्यिक समालोचना र सिद्धान्तमा चर्को बहस निम्त्याईदिएका थिए । उनको आशय थियो, लेखकको रचनामा आफ्नो स्वार्थभन्दा पाठकको स्वार्थ या बोध महत्वपूर्ण हुन्छ। पाठकको बुझाइमा निर्भर हुने हुँदा आफ्नो सिर्जना पस्किसकेपछि लेखकको मृत्यु हुन्छ र पाठकको जन्म । तर उनले उल्लेख गरेको मृत्युको बयानलाइ यो टिप्पणीले पुग्दैन ।

जिउँदो हुनु चेतना हो, अरुले उसको विचार र चेतना अस्तित्वको रुपमा स्वीकार गर्नु, महसुस गर्नु हो । उसका भावनाहरु आत्मसात गर्नु हो र उसलाई छ भनेर सम्झनु हो । जसरी बर्षौं अघि नै मरेका शहिदहरु हामीभित्र आजपर्यन्त बाँची रहेका छन ।


बाहिर आँगनमा पानी दर्कन थालिसकेको थियो, मेरो मनमा भने अझै उसले बोलेका वाणीहरु दर्किरहेका थिए -- 'दाइ, म त उहिल्यै मरिसकेको छु, जिउनुको सबै उत्साह र रहरहरुको हत्या भैसकेको छ यहाँ । यो अग्लो पर्खाल भित्र थुनिएको कैदी होइन म एउटा लाश बाचिरहेको छु । बरु छिटै होस् मलाइ मृत्युदण्डको घोषणा ... । दुख यसमा छ कि पराइ देशमा पराइको हातबाट मर्ने भएँ र सधैं अपराधी कहलिने भएँ । बिन्ती - यदि यस्तै भयो भने ढाकछोप गरेर लेखिदिनु है -- मेरो मृत्युको खबर ।'

उसलाई मृत्युदण्ड दिईने समय अनिश्चित थियो, मृतकका परिवारले 'ब्लड मनी' स्वीकार्ने सम्भावना पनि उत्तिकै थियो । मृत्युदण्ड पाइसकेको त्यो व्यक्तिमा पनि एउटै चिन्ता थियो, कि आफू मरिसकेपछि अरुले कसरी सम्झने हुन?

यो अरब भूमिमा असंख्य परदेशीका मृत्युका कथाहरु पुरिएका छन, यो आकाशबाट धेरै निस्प्राण शरीरहरु काठको वाकसमा कैद भएर उडेका छन ।

तर कथाले यस्तरी मोड लियो कि म आफै अचम्मित भएँ । अचानक जेलभित्रै उसको प्राण पखेरु उडेर गयो, एउटा रहस्यमय मृत्यु ... । राति सद्दे सुतेको मान्छे बिहान उठ्दा मरिसकेको थियो । उसको त्यो मृत्यु हत्या, आत्महत्या वा स्वाभाविक मृत्यु कुनै पनि थिएन । कुनै लक्षण नै नदेखाई अचानक मुटुका मांशपेशिहरुले काम गर्न नसकेर रक्तसंचार बन्द भई हुने यस्तो अज्ञात मृत्युलाई 'आकस्मिक निधन' भनिन्छ । मृत्युको कारणमा 'Sudden Cardiac Arrest' लेखेर अस्पतालका डाक्टरहरुले उसको मृत्युको घोषणा गरिसकेका थिए ।

अब उसको मृत्युलाई म कसरी लेखुँ?