तिर्खाभित्रको शीर्ष कथा - रेडियो नेपाल

अग्रज श्रष्टाका सुन्दर रचनाका साथमा उद्गार सुन्दैछु ... रेडियो नेपालको चर्चित साहित्यिक कार्यक्रम उद्गारको यो भेटमा नेपाली साहित्यकारहरु कवि मञ्जु काँचुली, श्रवण मुकारुङ, प्रतीक ढकाल, बुद्धि मोक्तान र चेतनाथ कणेल 'हरित' का कविताहरू र कथाकार कृष्णपक्षको 'तिर्खा' कथा संग्रह बाट शीर्षकथा 'तिर्खा' प्रस्तुत भएको छ । तिर्खाको कथा वाचन र यो मिठो प्रेमका लागि आदरणीय दाजु कार्यक्रम संचालक साहित्यकार रमेश पौडेल र कथावाचन गरिदिनु हुने प्रस्तोता बबिता ढकाललाई हार्दिक हार्दिक धन्यवाद । कथा यहाँ सुन्नुहोस ।

मृग रमाउने जङ्गल

 साथी,

तिमीले प्रत्यक्ष नसोधे पनि मनमनमा धेरै पटक प्रश्न गर्‍यौ होला   कृष्णपक्ष तिमी किन हरायौ ?  कहाँ हरायौ ?  या तिमीलाई के भयो तिमी कहाँ छौ ?  मान्छेका यी भीडहरूमा, कुनै दुर्गम गाउँको अनकन्टार गोरेटाहरू या सहरका असङ्ख्य गल्लीहरू मा , भुलभुलैयाहरूमा तिमी कहाँ अलमलियौ ?   

जसरी तिम्रा अनेकन् अनुत्तरित जिज्ञासाहरू छन् त्यसरी नै मेरा पनि हजारौँ प्रश्नहरू थिए आफैँसँग … आफ्नै अस्तित्व सँग ।  तिमीले मात्र हैन म आफैले  आफूलाई राम्रोसँग बुझ्न पाएको छैन ।  आफ्नै शरीरमा वास गरेको म पात्रलाई चिन्न पाएको छैन ।  यो सँग बसेर नजिक बाट भलाकुसारी गर्न पाएको छैन ।  म त हरेक दिन  आफैले आफ्नो परिचय खोजिरहेको हुन्छु , सोधिरहेको हुन्छु ।   

 हुन त यही धर्तीको कुनै कुनामा छु जहाँ बाँच्दै गर्दा मैले थाहा पाए कि मलाई रङ्गहरूमा जीवन खोज्न मन पर्दो रहेछ ।  मलाई कुची र  कलाको घना जङ्गलमा हराउन मन पर्दो रहेछ ।  मेरो आत्माको वास कथा र कविताहरूको गुनगुनमा भन्दा पनि धेरै पर कुचीका घात र धर्साका आकारहरूको , प्रकाश र  छायाहरूको संसारमा रहेछ ।  मलाई चित्रकलाको यही संसारमा हराउनु जतिको आनन्द अन्त कतै रहेनछ ।    

म यतै कतै रमाइरहेको छु ... रमाइरहेको छु … । 

कोरोना नाउँको सन्त्रास ..

 मौसमले वसन्त बोलाइसकेको छ, धर्तीमा हरियो रङ्ग र सडक छेउका घाँसहरूमाथि गुलाबी रङ्गको सघनता बढ्न थालिसकेको छ । यस्तो बेला इजरायलमा पारिला घाम र पार्कका रमणहरू निकै मिठा हुन्छन् तर यसपालि यो पारिला घाम ताप्न कोही पनि वृद्ध वृद्धा या गृहिणीहरू निस्किएका छैनन् । न त सहरमा फेरिएको रङ्ग र उद्यानमा फक्रिएको प्रकृतिको यौवन नियाल्न मजस्ता प्रकृतिप्रेमीहरु नै बाहिर आएका छन । कारण एउटै छ कोरोनाको सन्त्रास ..।

सन २०२० को आगमनमा हामीले बाँचेको युगले एउटा अस्वाभाविक अनौठो त्रास र पीडा बोकेर आयो । कोरोना नाउँको यो महामारी क्रमशः चीनबाट सुरु भएर युरोप अमेरिका हुँदै पुरै विश्वभर व्याप्त भयो । 

मानव सभ्यतामाथि नै सङ्कट मडारिएको आभास हुन थाल्यो, मान्छेका मनहरू यसरी आक्रान्त बने मानौँ भर्खर टुसा पलाएको बिरुवामाथि तुसारापात भएको छ । उद्योग , प्रविधि र विज्ञानको चरम उच्चतामा चुलिएको मानव सभ्यता यतिखेर प्रकृतिको विनाशकारी भाइरससँग नतमस्तक र निरीह बन्न पुग्यो । 

बाहिर लकडाउन छ सहरमा पुरै सन्नाटा छाएको छ । बाक्लो जनघनत्व भएको यस सहरमा जब जब बिरामी बोकेर दौडने एम्बुलेन्सका चित्कार गुन्जिन्छन् लाग्छ अर्को कोरोनाको बिरामी थपियो तर रेडियो टेलिभिजन र अनलाइनहरुमा चिच्याइ चिच्याइ छाएका मिडियाका आर्तनाद जस्तो भयावह स्थिति भने यहाँ छैन । सङ्क्रमितको सङ्ख्या निरन्तर उकालो लागे पनि मृत्युदर अत्यन्त न्यून रहेको तथ्याङ्कले केही राहत दिन्छ । 

यो घडीमा परदेशमा रहेका हामीजस्ता धेरैको मन अतालिनु अस्वाभाविक होइन यद्यपि लकडाउनको नियम पालना गरी बाह्य सम्पर्कलाई यथाशक्य न्यूनीकरण गर्दा यो व्याधि आफै तपाइको ढोका ढकढकाउन आइपुग्दैन । सुरक्षित रहन सकिने प्रशस्त आधारहरू भएकोले मन बुझाउन सकिएको छ । सोच्छु यस्तो बेला परिवारसँग स्वदेशमै रहन पाएको भए कति जाति हुन्थ्यो होला । 

जसरी समयसँगै घाउहरू पुरिँदै जान्छन त्यसरी नै यो महामारी एक दिन हराउने छ । यस बेला धैर्य गर्नु र सुरक्षित हुने उपाय अवलम्बन गर्नुको विकल्प छैन । नितान्त आवश्यक कार्यबाहेक अनावश्यक रूपमा बाहिर ननिस्कन भनिएको छ । मास्क, पन्जा र सामाजिक दूरी अनिवार्य छन । यो समय अन्य व्यस्तताले गर्दा गर्न नभ्याइएका अपुरा कामहरू गर्ने , साहित्य अध्ययन / लेखन तथा केही सृजनशीलतामा रमाउने यत्न गर्दै छु । 

आखिर समय भन्दा बलवान कोही पनि छैन, यो सङ्कटको सामना गर्ने अस्त्र नै आत्मसंयम, परहेज र धैर्यता हो । विश्वव्यापी रूपमा साहित्य अध्ययन र सृजनशीलता बढेको छ । स्रष्टाहरू अन्तरक्रियाका अनेक स्वरूपमा पाठकहरूसँग साक्षात्कार गरिरहनु भएको छ । भाग दौड र व्यस्तताले गाँज्दै लगेको समयमा यतिखेर अनायास निम्तिएको लकडाउनको यो परिस्थितिले पठन संस्कृतिमा सकारात्मक प्रभाव पारेको अनुमान गर्न सकिन्छ । 

सङ्कटको यो घडी भोली आफैमा एउटा इतिहास बन्नेछ । हाम्रा सन्ततिहरू र आफ्नै मनलाई सुनाउने एउटा कटु स्मृति बन्नेछ । समाचारमा बारम्बार सुन्छु, लकडाउनले गर्दा जागिर गुमाएका र दैनिक ज्यालादारी गर्ने कति मजदुरहरूलाई गाँस वासको अभाव हुन थालेको छ । काठमान्डौँमै कतिपय विद्यार्थी तथा मजदुरहरू रोगले भन्दा भोकले पीडित छन । 

आफूलाई चिन्ने अवसर भनेकै सङ्कटका घडीहरू हुन , नत्र मान्छेले अरुबेला कहाँ फर्केर हेर्छ र आफ्नो मनलाई ? आत्मालाई ? यस्तै बेला हो उ आफूसँग नजिक हुने र आत्माका आवाजहरू सुन्ने । 

इजरायलबाट फर्केका सामाजिक अभियन्ता मित्र नवराज आचार्यले काठमाडौँका गरीब मजदुरहरूलाई राहत वितरणमा हात बाँडिरहनु भएको छ, केही सहायता गर्छु । भोली आफ्नै आत्माले प्रश्न गर्दा उत्तर दिन सकिने खुसी, सन्तुष्टि र आत्म गौरवको आधार भनेको यही नै त हो । अलिकति भए पनि कसैको आँसु पुछ्न सकियोस् कसैको चर्किएको घाउमा अलिकति मलहम लगाउन सकियोस् र मानव हुनुको कर्तव्य अलिकति भए पनि निभाउन सकियोस् । 

सर्वे भवन्तु सुखिन : ।

छाती उस्तै छ

असरल्ल अभावहरु
घाऊहरु, पीडाहरु, गृहयुद्धका चिराहरू,
अझ धेरै बिझेका छन ।
दुखेका छन चहरयाएका छन ।

मित्र निर्दोष हरु मरो देशमा
दिनदिनै रेटिइन्छन
कलमहरु डराएका छन
शान्ति सुरक्षा र न्याय हराएका छन ।

उफ़ यो बर्बरता ?
म बुद्धको देश कसरी भनु?

मानौ यस्तो लाग्छ यतिखेर,
सगरमाथा झुकेको छ ?
स्वाभिमान लुकेको छ ।

मित्र हेर त एकपटक छामेर ,
मेरो जस्तै तिम्रो पनि छाती उस्तै छ,
जहाँ देश दुखेको छ ।

सारा देश रोए पछि

सारा देश रोए पछि फेवा रुन्छ रारा रुन्छ
धरती रुन्छ जून संगै आकासको तारा रुन्छ

उजाड़ भा'छन वस्ति हरु सपना हरु धुवां धुवां
खंडहर याद बोकी रोल्पा रुकुम खारा रुन्छ

जलेका छन जिउदै कति निर्दोषहरु,यो माटोमा
छटपटिदै काजोल रुन्छे ,चितवन भंडारा रुन्छ

चिठ्ठी ख़बर कही छैन फर्कदैनन छोराहरू
छाती दुख्छ आमाको बाच्ने सहारा रुन्छ

इतिहास लेखनेहरु रगतैले लेख्छौं भन्छन
आफ्नै भाईको रगत हो यो रगतको धारा रुन्छ 2003

केयरगिभरको अन्तिम कथा र दीक्षितको सम्झना

मृत्यु शाश्वत सत्य हो, जो जन्मसँगै जोडिएर आएको हुन्छ । केवल प्रश्न के हो भने भौतिक शरीरको अवसान भैसकेपछि पनि ऊ बाँचेको समाजमा उसको कति योगदान रह्यो ? या मानिसका हृदयमा ऊ कति सम्झना बनेर बाँच्न सक्यो ? यी प्रश्नहरूले विशेष अर्थ राख्छन र केही मानिसहरू मृत्युपर्यन्त पनि यस धर्तीमा बाँचिरहन्छन ।

लगभग एक दशकदेखि म प्रवासी जीवन बाँचेको छु, इजरायलमा ‘केयरगिभर’को रुपमा जागिरे भएर । पराईभूमि न इच्छा थियो न रहर, नियतिले लेखेको यो कर्म केवल सम्झौता मात्र थियो – जिन्दगीसँग गरेको सम्झौता, समयसँग गरेको सम्झौता । यद्यपि आजकल ‘केयरगिभर’ नामको यो कर्ममा अभ्यस्त भइरहँदा लाग्छ यो पुण्य कर्म पनि हो । हुन सक्छ यो आफैले आफैसँग गरेको एउटा मन बुझाउने बाटो । तर लाग्छ अशक्त, असहाय या शक्ति क्षीण हुदै गएका वृद्ध वृद्धाहरूको स्याहार जागिरे उपक्रममात्र हुन सक्दैन, यसमा कहीं न कहीं आत्मीयता जोडिएको हुन्छ, यसमा केही न केही अंश सेवा र पुण्यभाव जोडिएको हुन्छ ।

यो प्रश्न मेरालागि मात्र होइन, यो त प्रवासमा श्रम र पसिना बगाउने तर कला र साहित्य बाँच्ने हरेक नेपाली मनहरूको दुरावस्थाप्रतिको चिन्ता र चासो थियो । मैले यसरी बुझें, जो पसिना पोख्दा पोख्दै, लेख्दा लेख्दै या सपनाहरूलाई आकार दिँदादिँदै सपनै जसरी विलाए ।

नेपालका एक वरिष्ट साहित्यकार, साहित्य सेवी कमलमणि दीक्षितको भौतिक देह अवसान भयो । कमलमणि दीक्षित नेपाली साहित्यको खोज, अनुसन्धान र उन्नयनका लागि अन्तिम घडीसम्म सक्रिय हुनुहुन्थ्यो । नेपाली साहित्यको क्षेत्रमा उहाँले गरेको योगदानलाई आगामी पुस्ताले श्रद्धा, आदर र प्रेमपूर्वक सधैँ सम्झिरहनेछन । नेपाली साहित्यमा लगभग परिचय नै नभएको मेरो एउटा पुस्तक पढेपछि उहाँले ‘केयरगिभर’ शव्दले आफू भावुक भएको बताउनु भएको थियो । हाम्रो इमेल आदान प्रदानको शृंखला शायद इजरायलमा मेरो परिचय बनेको यही ‘केयरगिभर’ शव्दबाट आरम्भ भएको हुनुपर्छ । उहाँ भन्नुहुन्थ्यो – म पनि एक ‘केयरगिभर’ हुँ ।

नेपाली भाषा साहित्यको खोज अनुसन्धान र शोधका विद्यार्थीका लागि अमूल्य खजानाका रुपमा रहेको ‘मदन पुस्तकालय’का संस्थापक तथा नेपाली साहित्यमा सर्वाधिक लोकप्रिय र उल्लेख्य रहेको मदन पुरस्कार गुठीका अध्यक्ष दीक्षित नयाँ पुराना सबै साहित्यकारलाई उतिकै माया र हौसला दिनुहुन्थ्यो । उहाँले एकपटक सोध्नु भएको थियो – तिर्खाको अन्तिम कथाभित्र मेरो कतिको आफ्नो अंश छ ? या कृष्णपक्षलाई त्यसले कति प्रतिविम्बित गरेको छ ? यो प्रश्नले पक्कै मलाई पनि भावुक बनाएको थियो ।

यतिखेर त्यो छोटो र अधुरो लाग्ने कथाको स्मरण भयो । हरेक मानिसले आफ्नो छातीको गहिराइमा पालेको हुन्छ कुनै न कुनै सपना । र जहाँ पुगेपनि, धर्तीको जुन कुनामा पुगेपनि ती सपनाहरूले उसलाई घच्घच्याइरहन्छ । तिर्खाको ‘अन्तिम कथा’ यस्तै वेमेल कर्म बाँच्ने कथाकारको कथा थियो, चित्रकारको कथा थियो, जो जागिरे जीवनबाट फुर्सद निकालेर चित्र कोर्न मन पराउँछ, कथा लेख्न मन पराउँछ । चित्र कोर्ने, रंगहरू मन पराउने, रहरहरू पच्छ्याउदै साहित्य सिर्जना गर्ने, कविता लेख्ने, सुनाउने र भाषा साहित्यको प्रेमलाई कुनै न कुनै रुपमा बचाइ राख्ने त्यो पात्रको तर ‘अन्तिम कथा’ लेख्ने धोको भने अधुरै रहन्छ ।

स्वर्गीय दीक्षितले उद्ग्रित गरेको मेरो कथाको सार यही हो । जसले म मात्र हैन मजस्ता धेरै परदेशीको प्रतिनिधित्व गरेको छ ।

डायोस्पोराको नेपाली साहित्य र यसको अस्तित्वलाई मुलधारले केवल रहर र नोस्टाल्जियाबाहेक बढी नठानेको या गम्भीरतापूर्वक स्वीकार नगरेको गुनासो सधैँ रहने गरेको छ । यसर्थ प्रवासका हरेक साहित्य साधकहरूलाई मुलधारबाट आउने सानोभन्दा सानो टिप्पणी, शुभकामना या गालीहरू पुरस्कार लाग्छन, ठूलो हौसला भइदिन्छन ।

वरिष्ठ साहित्यसेवी कमलमणि दीक्षितसँगको मेरो अभाषी आत्मीयता यस्तै प्रकृतिको रह्यो । हिजो सेतोपाटिमा भैरव रिसालले लेख्नुभएको रहेछ – कमलमणिजीको विशेषता त्यही हो जस्तो लाग्छ, उहाँ दोस्ती बनाउनलाई सम्पन्नता र विपन्नता हेर्नुहुन्नथ्यो ।” नत्र कुन प्रेरणाले नेपाली साहित्यका यी अग्ला पुरुषबारे म यसरी लेखिरहेको या सम्झिरहेको हुन्थेँ होला र ? जीवन यापनका कर्म एकातिर छ भने भाषा साहित्य कला र संस्कृतिको प्रेमले डोर्याएका, देशप्रेमले डोर्याएका कर्महरू एकातिर ।

दीक्षित अन्तिम घडीसम्म नेपाली साहित्य लेखन र अनुसन्धानमा सक्रिय रहनुभयो । उहाँले साहित्यमा कलम चलाउने वरिष्ट देखि कनिष्ट सम्मलाई माया गर्नुभयो । उहाँकै सक्रियतामा नेपाली साहित्यको सर्वाधिक लोकप्रिय पुरस्कार मदन पुरस्कार स्थापित भयो ।

मैले धेरै मृत्युका कथाहरू लेखेको छु, भौतिक देहको समाप्ति त एउटा अकाट्य सत्य हो । नेपाली भाषा साहित्यको श्रीवृद्धिमा अनवरत सक्रिय साहित्यसेवी कमलमणि दीक्षितको देहावसानसँगै म यतिखेर सोचिरहेछु – उहाँले किन त्यो ‘अन्तिम कथा’ र त्यो पात्रप्रति चासो राख्नुभयो होला ? उद्ग्रित गर्नुभयो होला ?

यो कथाभित्र म आफै कत्तिको थिएँ ? यो प्रश्न मेरालागि मात्र होइन, यो त प्रवासमा श्रम र पसिना बगाउने तर कला र साहित्य बाँच्ने हरेक नेपाली मनहरूको दुरावस्थाप्रतिको चिन्ता र चासो थियो । मैले यसरी बुझें, जो पसिना पोख्दा पोख्दै, लेख्दा लेख्दै या सपनाहरूलाई आकार दिँदादिँदै सपनै जसरी विलाए । जसका यत्नहरू मरुभूमिको बालुवामा कोरिएका अक्षरहरू झैं मेटिए …. र मेटिइरहेछन ।

यसरी साहित्यमा कलम चलाउने स्वदेश या प्रवासका, साना र ठुला सबैलाई सम्झने अन्तिम घडीसम्म अनवरत नेपाली साहित्यको श्रीवृद्धिमा समर्पित श्रष्टा कमलमणि दीक्षितलाई हार्दिक श्रद्धान्जली ।

कृष्णपक्ष थापा 
इजरायल 

जलिरहेको हाइफा

इजरायलमा भएका अनेकौँ युद्धहरुको साक्षी बस्यौँ हामी तर यसपाली नोभेम्बर महिना इजरायलको तेस्रो ठूलो शहर हाइफाको जंगलमा लागेको आगो मानव वस्तिसम्म फैलदा झण्डै ८० हजार मानिस विस्थापित भए । यसै पृष्‍ठभूमीमा लेखिएको भावना हो यो ।

आँखा अगाडि छ
जलिरहेको हाइफा
जलिरहेको इजरायल

हामी किन यसरी
प्रेम गरिरहेछौ ?
माटोको, खरानीको
र यी अनित्य भौतिक सँरचनाहरूको
र यो पन्चतत्वले बनेको नश्वर देहको ?


तिमीले सधैं भन्थ्यौ
अवश्यम्भावी छ अन्त्य
तर डढेर राख भएपनि
समस्त अवयवहरु
कहिल्यै नजलोस मान्छेको मन

नाचिरहेछन आगोका ज्वालाहरु यतिखेर
निर्ममता पुर्वक इजरायलका छातीहरुमा
जलिरहेछन घर, बनजंगल, बाटोघाटो र उद्यान
केटाकेटी खेल्ने चउर
पढ्ने विद्यालय र मानव सभ्यता .. !

जसरी धोकेबाज प्रेमी
तिरस्कारको आगो सल्काएर जान्छ,
र डढाउछ मनको दरबार
अनि प्रेमका सुन्दर महलहरु
त्यसरी नै
मानवता विरोधी
सभ्यताका दुश्मनहरु,
मान्छे बाँचेको
गाउँ, वस्ती र शहरमा
षडयन्त्रपुर्वक आगो लगाइरहेछन ।

सुन्यौ तिमीले ?
यी साइरनका आवाजहरु,
यी अग्नी नियन्त्रक जहाज र दमकलका स्वरहरु ??
किन लाग्छ मलाई सबैसबै
निरोको एकतमासे बाँसुरीको धूनजस्तो ?

बाइ बाइ साइप्रस

यो रंगीन शहर आइया नापामा कतिखेर निदायौं, कतिखेर रात बित्यो पत्तै भएन । मध्यरात नै किन नहोस भनेको जुनसुकै समयमा हामीलाई आवश्यक स्थानहरूमा पुर्याइदिएर करण भैयाले ठुलो गुन लगाए । नत्र यो शहरमा घुम्न कति असहज हुँदो हो । हामीसँग आज दुई जना बहिनीहरू हुनुहुन्थ्यो । बिहान खानपिन गरेर बहिनीहरूलाई पर्खियौं, करणले उनीहरुलाई लिएर आए । उनीहरू आएपछि यो विरानो ठाउँमा पाएको यति न्यानो आत्मीयता र सत्कारका लागि हार्दिक धन्यवाद दिदै राजु र रोशन भाइसँग बिदावारी भयौं । आज हामी आइया नापा छोडेर प्रोटारसको डाँडा घुम्न जाने भयौं ।

हामी प्रोटारसको अग्लो भ्यु प्वाइन्टमा पुग्यौं । केप ग्रेको राष्ट्रिय निकुञ्ज अन्तर्गत पर्ने यो क्षेत्रमा वस्ती थिएन तर वरिपरिका डांडाकाँडा समुद्र र आकासको सुन्दर दृश्यहरू हेर्ने स्थान बनाइएको थियो । कुरा गर्दै जाँदा थाहा भयो आज हाम्रो साथी हुनु भएका दुईजना बहिनीहरु जानु रुम्बा र नानु गोम्जा त मेरो गृहजिल्ला धादिङ्गकै पो हुनुहुदोरहेछ । हामीलाई असाध्य खुसी लाग्यो । उहांहरूसँग पहिले पनि सामाजिक संजालमा कुरा भएको थियो । यो भेटले अझ धेरै नजिक भएको आभास दिलायो । आइया नपाबाट करीब आधा घन्टाको दुरीमा अवस्थित थियो यो ठाउँ जहाँबाट हामीले समुद्रको मनमोहक दृश्य र प्राकृतिक सौन्दर्य नियाल्यौं ।

अलिकति उचाईमा रहेको यो स्थानमा कतै चट्टानी ढिस्को थिए त कतै विशेष प्रकारका रुखहरु र बोट बनस्पतिहरु थिए । डाँडामाथि पुगेपछि यहाँ बाट धेरै परसम्म निकै सुन्दर दृश्यावोकन गर्न सकिन्थ्यो । प्रचण्ड गर्मीमा पनि त्यहाँ चलिरहने सिर्सिरे बतास र अत्यन्त रमाइला स्वभावका बहिनीहरूको आत्मीयताले हामीलाई यो ठाउँ कहिले छोडेर जान नपरे हुन्थ्यो जस्तै रमाइलो भइरह्यो । हो, हामी थियौं पृथ्वीको यो विल्कुल बेग्लै भूगोल, बेग्लै परिवेश र नितान्त नौलो ठाउँमा तर कतैपनि त्यस्तो नौलो र एक्लो महसुस गर्नु परेन ।

त्यहाँ पाइने धुपी सल्लाजस्तै रुख देख्दा मैले मेरो देशका डाँडाकाँडा र पहाडहरु सम्झिएँ, नांगी र हरिया चौरहरू सम्झिएँ ।

प्रोटारसको आकाशको क्षितिजसम्म फैलिएको समुद्रको सुन्दरता तुलना गर्ने अरु कुनै ठाउँ थिएन । प्रकृतिको यो मादकता, यो सौन्दर्यता अतुलनीय थियो, शव्दमा अवर्णनीय थियो ।

छोटो जिन्दगीको पनि अति छोटो भेट । आखिर हामीले साइप्रसको घुमघामलाई यतिकैमा बिट मार्नु थियो । हाम्रो बिदाइको लागि बहिनीहरू एअरपोर्टसम्म आउनु भयो, करण भैयाप्रति पनि उस्तै आभारी रह्यौं । छुट्टी नहुँदा नहुँदै पनि यी सबै बन्दोबस्त मिलाएर हरेक पल सम्पर्कमा हुनुभएकी प्यारी दिदी जसु पुनप्रति उस्तै कृतज्ञ थियौं । बहिनीहरूको यो मिठो साथ् र आत्मीयतालाई सम्झनामा सधैं सधैं राखेर हामीले बिदाइका हात हल्लायौं ।

यो धर्ती, आकाश, यहाँको प्रकृति र समस्त अवयवहरू सुन्दर छन तर यो संसार अँझ धेरै सुन्दर भएको असल मनहरूले गर्दा हो, असल मानिसहरूको प्रेम र आत्मियताले गर्दा हो ।

लहरहरू किनार फर्किएजस्तै हामी फर्कियौं फेरि आफ्नै कर्मक्षेत्र – इजरायल । इजरायलको राष्ट्रिय ध्वजाबाहक विमानमा चढ्दा साँझको सात बजिसकेको छ, अब अन्तिम पटक यो भूमिसँग हामीले बिदा माग्यौं । बत्तीहरूको प्रकाशले रंगीन हुदै गरेको साइप्रसतिर हेरेर भनें – ‘आन्दियो साइप्रस’ ।

यतिखेर लार्नाका विमानस्थलमा साँझ पर्न लागेको छ र सूर्यले पनि पश्चिमतिर फर्किएर त्यसरी नै हामीसँग बिदा मागिरहेको छ ।

मलाई किन यस्तो लागिरहेछ फर्किएर गएपनि यी समुद्र र आकाशका गाढा नीला रंगहरूमा म अलिकति कतै छुटेको हुनेछु । बगर चुम्दै भागिरहने यी चंचल छालहरूमा या प्रतिक्षाका यी किनारहरूमा सम्झना बनेर म कतै अल्झिएको हुनेछु ।

कृष्णपक्षको यो ब्लगबाट साभार गरिएको पुरा लेख पढ्न यहाँ जानुहोस् 

धोति न टोपी

के हुन्छ ?
जुन देशको सरकारसँग
सरकारजस्तो संयन्त्र र स्वरुप
नभएपछि,
राजनीतिक पार्टीसँग
दलीय आचरण, नैतिकता
र प्रतिबद्दता गुमेपछि के हुन्छ ?

के हुन्छ ?
वौद्धिक जमातहरु
आआफ्ना जात, धर्म, वर्ग र क्षेत्रका
वकील बनेपछि ?
गाली गलौजमा उत्रिएपछि,
के हुन्छ ?
संचार मिडियाहरु पक्षधर बनेपछि
मालिकको प्रवक्ता बनेपछि ।

के हुन्छ
राजनीतिज्ञहरु
मानवीय भावना र संवेदनासँग खेलेर
धमिलो पानीमा माछा मार्ने
मछुवारी भएपछि ।

दिनदिनै लेखिन्छन मृत्युहरु यहाँ
पहाडले मधेशलाई धोती भनेपछि
मधेशले पहाडलाई टोपी भनेपछि

न धोति रहन्छ
न टोपी रहन्छ
'धोति न टोपी' नभए
देश के हुन्छ ?

आइया नापाको तरंग

अर्को मनोहर शहरमा आइपुगेका छौँ। लारनाकाको पुरानो बन्दरगाह हो यो, लारनाका मरिना । सडकको नाम एन्थियन स्ट्रीट, दायाँ छेउमा लारनाका महानगरपालिकाको ग्यालरी भवन छ, बायाँतर्फ अगाडि छाएको छ नीलो समुद्रको उस्तै विशाल फैलावट पर पर क्षितिजसम्म ।

करणले हामीलाई लिन आउनुपूर्व ठिक यहाँनेर बस्नु भनेर कम्तीमा पाँचपटक फोन गरे, हामीले उनलाई म्याकडोनाल्डमा पर्खियौँ । पिज्जा हट, केएफसी, म्याकडोनल्ड जस्ता बहुराष्ट्रिय फास्टफुडका आउटलेटहरू लगायत सैयौँको संख्यामा रेस्टुराँ र बारहरू, होटल र क्लबहरू पर्यटकको सेवा गर्न तयार भएर लहरै उभिएझैँ प्रतित हुन्थ्यो । हिन्दी गीतको तालमा लार्नाका घुम्दै हामी पारालिम्नीतिर लाग्यौँ ।

साइप्रस र इजरायलमा धेरै कुराहरूमा समानता थिए । समय, प्रकृति,मौसम र वातावरण अनि अधिकांश नेपालीले गर्ने कामको प्रकृति । हुन त हामी नेपाली संसारको जुनसुकै कुनामा पुगेका किन नहोऔँ ? हाम्रा आँसु, हाँसो र सुखदुखहरू उस्तै उस्तै हुन । बिदाको बेला भेटघाट र घुमघाम गर्ने, चाडपर्व मनाउने, नेपाली खानेकुरा बनाएर खाने शैली लगभग हरेक प्रवासमा उस्तै हो ।

पारालिम्नी जसु दिदीकोमा पुग्दा दिन क्रमश: ढल्कँदै थियो । उहाँसँगको छोटो भेटघाट र भलाकुसारी निकै अविष्मरणीय भयो । इजरायल र साइप्रसमा हामीले गरेका संघर्ष र अनुभवहरू साटासाट भए, आत्मियताका मिठा भावनाहरू शेयर गर्यौँ र समयले साथ दिए फेरि फेरि भेट्ने वाचासहित हामी बिदा भयौँ ।

साइप्रसको दक्षिणपूर्वी भागमा अवस्थित यो ठाउँ विशेषगरी १९७४मा भएको टुर्किस्तानको हमलापश्चात यसको आकार, अवस्था र आवादीमा बृद्दि भएको हो । उत्तरबाट विस्थापित भएका शरणार्थीहरू लगायत पर्यटकीय नगर आइया नापा र प्रोटारसमा व्यवसाय, रोजगार गर्ने मानिसहरूले गर्दा यो क्षेत्रको आवादी बढ्दै गएको मान्न सकिन्छ । पारालिम्निबाट आइया नापा जाने एउटा सडकको नाम अप्रिल फस्ट थियो । कसले कुन कारणबाट यो नाम रहन गयो थाहा छैन तर मलाई यसको याद पछिसम्म आइरह्यो ।

अप्रिल फस्ट नाम गरेको सडकको बीचमा पेट्रोल पम्पनिर चौबाटोमा पुगेपछि एकैछिनमा बहिनीहरू शर्मिला र कविता आउनु भयो । चितवनका यी बहिनीहरूसँग फेसबुकमा मात्र परीचय भएको थियो । उहाँहरूको छुट्टिरहेछ, धेरै खुसी लाग्यो । त्यसपछि हामी आइया नापाको फनपार्क पुग्यौँ । रमाइला मनोरन्जनात्मक खेलकुदहरू, आकाशे रोटेपिंगहरू चलिरहेका थिए । आइया नापामा साँझ पर्दा नपर्दै झिलिमिलि शुरु भइसकेको थियो । शनिवारीय रात्री क्लब र पार्टीहरूको तयारी भव्यतासँग भइरहेको थियो । आगन्तुकहरूको घुइचो थियो यो शहरमा ।

अहिले पर्यटकीय सिजन शुरु भएको छ, यहाँ आएपछि थाहा भयो साइप्रसको आइया नापा तन्नेरी पुस्ताको खास गन्तव्य रहेछ ।

घुम्दै अब हामी समुद्रको छेउमै पुग्यौँ । साँझको समुद्री चिसो बतास चलिरहेको थियो । समुद्रको बीचमै पुगेर यसका चञ्चल लहरहरूको स्पर्श गर्नेगरी काठको पुल भनौं या बाटो बनाइएको रहेछ, हामी त्यही बाटो हुँदै लहरसम्म पुग्यौँ ।

भूपरिवेष्ठित राष्ट्रका हामीलाई यी अनुभूतिहरू असाध्य प्रिय र स्वर्णीम भए । दिनभरिको भ्रमणले शरीर क्लान्त थियो यद्यपि आइया नापाको झिलिमिलि प्रकाश र उत्सव मनाउन तम्तयार शहरमा पुगेपछि हामीमा मिठो स्फूर्ति छाइसकेको थियो ।

पोर्ट गरिएका जहाजहरू हेर्दै हामी आइया नापा बन्दरगाहको किनारै किनार गयौँ । एकै छिनमा अर्का दुई नेपाली बहिनीहरू रुबी र शान्ति पनि आउनुभयो । श्रीसूर्य ओझेल परिसकेका थिए, साँझको आचलले घरतिमा घुम्टो ओढाइसकेको थियो ।

समुद्रको छालहरूको संगीत र क्लबमा बज्ने जोशिला धूनहरूको फ्युजनले आइया नापा गुञ्जायमान थियो । हामी त्यसबेलासम्म छ जना भैसकेका थियौं । अब पालैपालो एकअर्काको परिचय गर्ने क्रम फेरि शुरु भयो । हामीले परिचय दियौं – म कृष्ण थापा, घर धादिङ्ग । म गोरी शेर्पा, घर दोलखा । चितवनका बहिनीहरू शर्मिला र कवितासँग त हामीले परालिम्नीमै परिचय गरिसकेका थियौं र यहाँसम्म हामीसँगै आएका थियौं र समुद्र्लाई पृष्ठभूमि पारेर केही सेल्फी र तस्विरहरू पनि लिइसकेका थियौं ।

त्यसपछि परिचयको हात अघि बढाउदै अर्की बहिनीले भनिन – ‘मेरो नाम रुबी थापा, म पनि पारालिम्नीकै हो’ उनले अघिदेखि लजाएर बसिरहेकी अर्की सानी बहिनी तर्फ इशारा गर्दै भनिन – यसको नाम चाहि रोशनी तर हामी ‘डल्ली डन’ भन्छौं । अलि कम बोल्छिन तर बोल्न थालेपछि धेरै रमाइलो कुरा गर्छिन । साचै नै केही समय घुलमिल भएपछि रोशनीले अरुभन्दा धेरै रमाइला पिसहरू सुनाएर सबैलाई हसाइन ।

आइया नापाको बाटोघाटो, चोक र समुद्रका किनार .. सबै सबै अनुपम सौन्दर्यले भरिएका थिए मानौं मान्छेको कल्पनाको स्वर्ग भनेको यस्तै यस्तै मनोहर ठाउँ हुन्छ । घुम्दा घुम्दै हामी कालो रंगको जहाज छेउ आइपुग्यौं । हलिवुड फिक्सन शृंखला ‘पाइरेट्स अफ क्यारेबियन’ को यो जहाज देख्दा एकपटक त लाग्यो मानौं म काल्पनिक संसारमा विचरन गरिरहेछु । तर यो कथाभित्र नभएर हाम्रोसामु प्रत्यक्ष थियो । हलिवुडको काल्पनिक ब्ल्याक पर्ल क्यारेबियन सागरमा तैरन्थ्यो भने साइप्रसको ‘ब्ल्याक पर्ल’ आइया नापा वरिपरि भूमध्यसागरमा ।

कति क्लब र पार्टीहरू संचालित थिए आइया नापामा तिनको कुनै हिसाब थिएन । साइप्रसको यात्रा आरम्भ गर्नुपूर्व जब म इजरायलमा थिएँ, त्यसबेला आइया नापा जाने कल्पना गर्ने बितिकै मैले ‘आइ लभ आइया नापा’ लेखिएको ढुंगे अक्षरको मूर्ति र यसमा खिचिएका अनेक तस्विरहरू इन्टरनेटमा देखेको थिएँ र यतिखेर हामी ठिक त्यही स्थानमा आइपुगेका थियौं ।

त्यसपछि हामी बेस्ट बाइ सुपरमार्केट र के एफ सी हुदै आइ लभ यु लेखिएको मूर्ति भएको उद्यानमा पुग्यौं । आइया नापाको मुख्य बजार भएकोले यहाँ मानिसहरूको भीड थियो । तस्वीर लिनेहरू पालैपालो लाइनमा बसेको देख्न सकिन्थ्यो । मूर्तिको पछाडि सुन्दर पानीको फोहोरा र त्यहाँ विभिन्न देशका कलाकारले कुँदेको मूर्तिहरू राखिएको विशाल स्कल्पचर गार्डेन देख सकिन्थ्यो ।

ओल्ड हार्बरबाट त्यहाँसम्म आइपुग्न फस्ट अक्टुबर र आर्कीपेस्कोपो माकारियो स्ट्रीटको बाटो हुदै हिडेको सम्झिएँ । अयानापा स्क्वायरतिर जादै गर्दा एक सानो चौरमा हामीले डेरा जमायों । हामी बसेको ठाउँ ठिक पछाडि एक पुरानो यतिहासिक ‘आइया नापा क्याथेड्रल’ थियो । स्ट्रीट लाइटको मधुरो प्रकाश छरिएको यो चौरमा बसेर खाँदै गर्दा मैले ती कलेजका दिनहरू ताजा भए । मानौं हामी क्लास बंक गरेर खान घुम्न र रमाउन निस्किएका साथीहरू हौँ ।

यस अपूर्व भेटघाटमा हामीले जसु दिदीलाई धेरै मिस गर्यौं । यहाँ अरु पनि नेपालीहरू कार्यरत रहेको कुरा थाहा भयो । जसु दिदीले मलाई राजु भाइको नम्बर दिनु भएको थियो । राजु तामाङ्ग, घर नुवाकोट, हामी त नजिकैका छिमेकी जिल्लाका बासिन्दा पो रहेछौं । उहाँहरूको ड्युटी सकिएपछि अर्को एकजना नेपाली साथी सहित हामीसँग आउनु भयो । रात बढ्दै गएपछि आइया नापा स्क्वायर सिंगो क्लबमा रुपान्तरित भएजस्तो पुरै डिस्कोमय हुदोरहेछ । चारैतिर गुञ्जिरहेको संगीतले एक अर्काको आवाजहरू सुनिन छाडेको थियो ।

राजु भाइको अपार्टमा पुग्दा मध्यरात भैसकेको थियो । त्यसपछि फेरि अर्का भाइसँग भेट भयो । रोशन मानन्धर घर काठमाण्डौँ । यी हसिला भाइ बहिनीहरूसँग रमाइला गफ गर्दै मध्यरात भैसकेको पत्तै भएन । साइप्रस भ्रमण मध्यकै विशेष र रमाइलो भयो त्यो साँझ । हामी सबैले आ आफ्ना अनुभवहरू सुनायौं । कसैले जोक्स भनेर पेट मिची मिची हँसाए, कसैले गीत सुनाए … । भूमध्यसागर र शहर उस्तै चम्किरहेका थिए, मिठो उमंग र उल्लास थियो धर्तीमा, शान्त भन्नु केवल आकाश मात्र थियो ।

आइया नापाको ओल्ड हार्बर, जहाजहरु अनि समुन्द्र र यसका छालहरुलाई हामीले त्यही किनारमै छोडेर त आयौं, तर एउटा मिठो छाल, एउटा मिठो तरंग मानौं किनार छोडेर मनमा आएर बसेको छ । शायद त्यही तरंग हो यो संस्मरण, जो छालजस्तै बेला बेला छल्किरहन्छ ।

कृष्णपक्षको यो ब्लगबाट साभार गरिएको पुरा लेख पढ्न यहाँ जानुहोस् 

हनी पफ

यहाँ प्रत्येक पलहरू मूल्यवान थिए । सुन्दर नगरी लिमासोलको शहर, गल्ली र चोकहरू, सामुद्रिक तटहरू यहाँ आउने पर्यटकजस्तै चन्चल र चलायमान थिए ।

आक्रोटिरी तटको नजिक लारनाका र पाफोस शहरको बीचमा अवस्थित तथा ट्रोडोस पहाडको काखमा रहेको लिमासोल व्यापारिक र पर्यटकीय नगर हो । साइप्रसको यस प्रमुख बन्दरगाह भएर ग्रीस इजरायल र लेवनानका लागि जहाजहरू छुटिरहेका थिए … । टोलटोल र शहरदेखि शहरसम्म सिटी बसहरू चलिरहेका थिए । आएको दिन साँझ, हिजो सिंगो दिन र आज गरेर हामीले पनि एकै पल खेर नफाली मरिना र लिमासोल वरपरका मुख्य मुख्य स्थानहरू पुरै घुमिसकेका थियौँ ।

..समय जसरी बगिरहेका थिए बतासहरू ।

क्षितिज भेटुँलाझैँ रफ्तारमा हुइँकिदै कुद्ने मोटरबोटहरू, समुद्रलाई स्वीमिङ पुल बनाएर पौडने युवायुवतीहरू तथा किनारमा पल्टिएर यसको अनुपम सौन्दर्य नियाल्ने कामुक देहभएका यौवनाहरूको लश्कर बोकेर सागर आफै कामुकताको उच्चतम गतिमा तरंगित भइरहेको थियो।

सबैले भन्थे, साइप्रस आइसकेपछि रोमाञ्चक शहर आया नपा नगई कहाँ हुन्छ ? हामीलाई अब आया नपा जानु थियो । विहानै निकोसिया गएर फर्केपछि साँझ आया नपा जाने कि भन्ने पनि सोच्यौँ तर निकोसिया धेरै नै गर्मी भएको र अलिक हतार हुने भएकोले यो विचार त्यागिदियौँ ।

बुकिंग डट कममा केही होटल र अपार्टमेन्टहरू हेरेँ तर भनेजस्तो भेटिएन । प्राय पहिले नै बुक भइसकेका हुँदा रहेछन, हामीलाई ठूलो र फराकिलो किचनसहितको अपार्टमेन्ट लिनु थियो, भेटिएका कुनै चित्त बुझेन । मैले जसु दिदीलाई भनेँ, उहाँले सबै व्यवस्था मिलाइदिनु भयो र भन्नुभयो – ट्याक्सी नचढ्नु, लारनाकासम्म सिटी बसमा आउनु र लारनाका आएपछि मलाई कल गर्नु म करणलाई लिन पठाउँला । आवास र सवारीको बन्दोवस्त भएपछि हामी ढुक्क भयौँ ।

आजको साँझ हामी आया नापा पुग्नेछौँ तर त्यसबेलासम्म हामीले आजपनि लिमासोल नै घुम्ने भयौँ । हामीलाई सधैँ साथ दिएर एक्लो महसुस हुन कहिल्यै नदिने साथी परमेश्वरजीलाई फोन गरेर अबको यात्राका बारेमा भन्यौँ । उहाँ छुट्टी मिलाएर एकछिन आउनुभयो । लिमासोलमा उहाँले हामीलाई आत्मीय साथ र सत्कार गर्नुभएको थियो, फेरि फेरि आउने अनुरोध र वाचाहरू साटासाट भए ।

हामीसँग एक घन्टाको लागि मोटरबोट किनेर समुद्रमा हुँइकिनु,प्रस्तरप्रतिमा बगैचाको ‘डाइनोसर्स एग’ मा बसेर फोटो खिच्नु, किनारै किनार निकै तल गइ पल्टिनु, बालुवाका ताता बगरहरूमा हिड्नु र समुद्रका छालहरूसँग जिस्किनु … हावामा पंख फैलाएर उड्नु र सेल्फी लिनु .. यी सबै कामहरू हामीले लारनाका प्रस्थान गर्नुपूर्व गर्नु थियो ।

फेसबुकमा परिचित एकजना बहिनी भावनाले कल गर्नुभयो, मलाई थाहा थिएन उहाँ साइप्रसमा हुनुहुँदोरहेछ । रेविका र ध्रुवलाई पनि मेसेज गरेँ, भेट्न नपाएको दुखेसो मनमै रह्यो । आज लारनाका र त्यसपछि आया नपा जाने कार्यक्रम रहेको बताएँ ।

मलाई थाहा थियो कुनै समय साइप्रसमा अंग्रेज शासन थियो तर साइप्रसको बफर जोनमा वेलायती सैनिक सेवामा हुनुभएका नेपालीहरू अहिले पनि यहाँ कार्यरत रहेछन ।

गैर आवासीय नेपाली संघ, राष्ट्रिय समन्वय परिषद साइप्रसका अध्यक्ष सुवासजीलाई पनि मेसेज गरेँ । निकोसिया आउन नपाउने भयौँ, अलि लामो छुटीमा कुनैबेला विस्तारमा घुम्नेगरी आउँला भन्ने कामना गरियो ।

सिटी बसको प्रतिक्षा गर्नुपूर्व हामी लिमासोलमै रहेको आया नपा नाम गरेको गिर्जाघर अवलोकन गर्यौँ जुन प्रतिक्षालयको ठिक पछाडि थियो । अन्तिम पटक हामी ज्ञानु दिदीकोमा गयैाँ । भान्जी र हामीलाई सधैँ मिठो मुस्कानसहित खाना पस्कने रोमानी सेविकासँग जहाँ पुगेपनि कहिल्यै नबिर्सने वाचा मनमै राखेर बिदाइका हात हल्लायौँ ।

जिन्दगी एक यात्रा हो, अर्को शहरको यात्रा शुरु गर्नु पहिले हामीले प्रतिक्षालयमा हामीजस्तै फिरन्ते तथा स्थानीयहरू भेट्यौँ । इन्टर सिटी बस शान्त र सफा थियो । साँझ पर्नु अघि नै लारनाका पुग्नेगरी जिन्दगीको अर्को रमाइलो यात्रा शुरु गर्यौँ ।

लारनाका बस स्टेशन पनि समुद्रको किनार नजिकै थियो । छेउमै लारनाका नगरपालिका ग्यालरी भवन, मध्ययुगीन दरबार तथा सेन्ट लोजारसका चर्जहरू पैदल पुगिने दुरीमा थिए । सामुद्रिक व्यापार र पर्यटकीय आगमनले भव्य चम्किएको लारनाकामा पनि होटल, रिसोर्ट र रेस्टुरेन्टहरूकै प्रधानता थियो । अगाडि समुद्रको विशाल फैलावट थियो र दृष्यमा सजीव थिए दूर दुरसम्म देखिएका पानी जहाजहरू … ।

साइप्रसमा एक विशेष परिकार लोकप्रिय छ – हनी पफ । स्टेसनको छेवैमा रहेको मिठाई पसलेले हामीलाई हनीपफ खाउँ भन्यो । यो मिठो परिकारमात्र नभई ईशा पूर्व करीब ८०० वर्षपहिले खेलिने प्राचीन कालको ओलम्पिक खेलसँग पनि यसको इतिहास जोडिएको रहेछ ।
हरेक चार वर्षमा हुने ओलम्पिक यसपाली ब्राजीलको रियो दि जेनेरियोमा धुमघामका साथ खेलिदैछ, म ‘हनीपफ’को बारेमा जान्न कौतुहल भएँ । राम्रो अंग्रेजी बोल्ने यो पसलेले भन्यो – यो ग्रिक सभ्यतासँग सम्बन्धित छ । प्राचीन ओलम्पियामा विजयी खेलाडीहरूलाई जैतुनको मसिना हाँगाबाट बनाइएको ताज पहिराइन्थ्यो र सगुनस्वरुप महमा डुबाइएको मिठो परिकार ‘हनी पफ’ खुवाइन्थ्यो ।

हेर्दा नेवारी परिकार गोलमरी जस्तै जस्तै देखिने साइप्रसको लोकप्रिय परिकार हनीपफ खाँदै अब केही बेरमै रोमान्टिक शहर आया नापा पुगिने उत्सुकताले हामी रमायौँ । हामीलाई लिन आया नपाबाट करण भैया आइरहेका थिए ।

पन्जाबी गानाको तालमा लारनाकाको कुनाकुना घुमाउदै करणले हामीलाई आया नपा लिएर गए । जसु दिदीको छुट्टी थिएन, दिदीलाई भेट्न हामी उहाँकै गाउँ पारालिम्नी पुग्यौँ । दिदी उस्तै हुनुहुन्थ्यो, इजरायलमा छँदा उहाँले लेख्नुभएका कविताहरू झल्झली याद आए । प्राचीन ओलम्पिक खेलमा खुवाइने इतिहास बोकेको परिकार ‘हनीपफ’ खाएर फेरि एकपटक मुख मिठो बनायौँ । दिदीसंगको आत्मीयता हनीपफ जस्तै मिठो भयो ।

साइप्रस यात्रामा भएको यो हाम्रो भेट सधैं सधैंको लागि अविष्मरणीय र जीवनभरिको लागि यादगार बन्यो । हाम्रा मनका पानाहरूमा यी पलहरू यस्तरी कोरिए कि जुन कहिले मेटिने छैनन्, सधैं सधैं रहनेछन स्मृतिका डोबहरू बनेर … ।

कृष्णपक्षको यो ब्लगबाट साभार गरिएको पुरा लेख पढ्न यहाँ जानुहोस् 

संसारकै पुरानो वाइनको कथा

समर सिजन … टुरिष्टहरूको सिजन हो, हिउँदमा त यहाँ लगभग पुरै सुनसान हुन्छ । अहिले सडक पार्क, समुद्रको किनार र शहरका हरेक गल्ली र चोक पर्यटकीय चहलपहलले भरिभराउ छ । बिहानै समाचार पढें – साइप्रसमा अगिल्लो एक महिनामात्र साढे चार लाख पर्यटकहरू भित्रिसकेका रहेछन ।

नीलो सागरको काखमा सगर र सागरको संगम हेरेर किनारै किनार हात समाएर साँझको सिर्सिरे बताससँगै बतासिएर हामी यसरी सँगसँगै हिड्यौं मानौं हामी वर्षौंदेखिका प्रेमी प्रेमिका हौँ ।

सबै मानिसहरूसँग आ आफ्नै जिन्दगीका कथाहरू छन । हजारौं हजार सपनाका लिस्टहरू छन, फेरहिस्तहरू छन, हामीले साइप्रसमा केही इन्डियन, केही नेपाली विद्यार्थी र होटलका कामदारहरू भेट्यौं, केहीसँग पार्कमासँगै फोटो पनि खिच्यौं । त्यसमध्ये एकजना नेपाली भाइ भर्खर एक महिना अगिमात्र कुकिङ भिषामा साइप्रस आएका रहेछन । उनीहरूका आगमनका प्रसंगहरू रोचक थिए, सुन्यौं, जसरी हाम्रा पनि थिए, सुनायौं ।

जिन्दगी जिउँदै जाँदा, यात्राहरू हिड्दै जाँदा अवश्य हामीले बिताएका यी पलहरू भोलि स्मृतिका पानामा कोरिएका सुन्दर छापहरू हुनेछन ।

यो अन्जान शहर, अन्जान ठाउँ .. एकै पलका लागि हामीले दुखहरू बिर्सियौं र हरायौँ आफैलाई । यात्राको यो पक्ष अझ मिठो र स्मरणीय यसकारण रह्यो कि इजरायलदेखि मसँगै घुम्न आएकी साथी मेरा हरेक योजनाहरू अत्यन्त उत्साहपूर्वक कुनै अप्ठेरो र अल्छी नमानी, कुनै विशेष र पृथक आग्रहबिना रमाइरहेकी थिइन । यो गर्मीको थकान र पसिनाको वास्तै नगरी हाँसी हाँसी संजोगले सँगसँगै जुरेको यो ट्राभल प्लान फलो गरिरहेकी थिइन् ।

वाइन टेस्ट गर्दै : साइप्रस म्युजियम

नीलो सागरको काखमा सगर र सागरको संगम हेरेर किनारै किनार हात समाएर साँझको सिर्सिरे बताससँगै बतासिएर हामी यसरी सँगसँगै हिड्यौं मानौं हामी वर्षौंदेखिका प्रेमी प्रेमिका हौँ ।

यस्तो यात्रा त कुनै पनि प्रेमी मनको रहर हुन्छ, सपना हुन्छ तर हाम्रो एक मिठो संयोगमात्र थियो । त्यसैले त साँझ बगेर आउने बताससँगै हामीले हाम्रा मनहरू बतासिन दिएनौं । आआफ्ना पृष्ठभूमि र धरातलमा टेकेर हाम्रा पदचापहरू बढाइरहेका थियौं ।

हामी आफ्नो जन्मथलो र कर्मथलो दुवैभन्दा निकै पर घुम्न निस्किएका थियौं र एकएक पलको मूल्य निकै महँगो थियो हाम्रा लागि । यी सबै कथाव्यथाहरू आरामले सुन्ने र पार्कमा दिनभर फोटो खिच्दै बस्ने फुर्सद त कहाँ थियो र हामीलाई ?

छोटो समय भ्रमणमै यति व्यस्त भयौं कि हामीले क्यामेरा समेत बोक्न छोडी दियौं । पहिलोदिन अलिकति बोक्यौं त्यसपछि झन्झटिलो र टाइम कन्ज्युमिंग लाग्यो । अलिअलि फोटो लिने काम मोबाइलले नै गरिहाल्थ्यो । मिलाई मिलाई व्यवसायिक क्यामेराले फोटो लिनेगरी हामीसँग समय पनि थिएन र धैर्यता पनि ।

हात लामै भएपनि सेल्फी स्टिकबाट सेल्फी लिनुको मजा अर्कै हुन्छ । भाइबरमा हाम्रो युरोप टुर भन्ने समुह छ, त्यहाँ स्वीजरल्याण्ड पुगेका साथीहरूका तस्वीर र भिडियो अपडेट भएका छन । हेरेपछि फेरि सम्झिएँ – ला, सेल्फी स्टिक लिन त भुसुक्कै बिर्सिएछ ।

जमाना सेल्फीको छ । बरु, समुद्रलाई पृष्ठभूमिमा पारेर मलाई आकाशमा उडेजसरी कुनै अग्लो ठाउँमा पुगेर सेल्फी लिन मन लागेको छ । सँगैकी साथी भन्दै थिइन् – अनेक गरेर सेल्फी लिंदा धेरै दुर्घटनाहरू भएका छन । यहाँबाट सेल्फी लिंदा कस्तो देखिएला भन्दै सडक वारपार गर्ने अग्लो पुलमाथि उक्लदै गर्दा चितवनमा हात्तीसँग फोटो खिच्न खोज्दा दुर्घटनामा परेका युवकको नमिठो समाचार सम्झिएँ तर भर्खरै साइप्रसको बजारमा १२ युरो खर्चेर किनेको नयाँ सेल्फी स्टिक हातमा परेपछि मैले यो घटना तुरुन्तै बिर्सिएँ पनि ।

पुरानो बन्दरगाह या लिमासोल गढदेखि १५ मिनेटको दुरीमा कोलोसी गढ आइपुग्छ । यो गढले पनि मध्ययुगीन कालखण्डको उल्लेखनीय इतिहास बोकेको छ । मरीनाको पश्चिमतिर अवस्थित यो गढ पर्यटकीय र इतिहासका शोधकर्ता / विद्यार्थीहरूका लागि पनि महत्वपूर्ण स्थलको रुपमा रहेको छ । कोलोसी गढ पनि विभिन्न समयमा धार्मिक विद्यार्थी र पादरीहरू बीच वैमनस्य भई पटक पटक ध्वस्त र पुनर्निर्माण भएको इतिहास रहेछ ।

लिमासोल शहर देखि नौ माइल पश्चिम साइप्रसको यो ऐतिहासिक स्थल आइपुग्दा मनमा यो प्रश्न आइरह्यो कि हाम्रो देशमा पनि यस्ता ऐतिहासिक धरोहर, पर्यटकीय मनोरम स्थल र अग्ला अग्ला हिमाल र सुन्दर पर्यटकीय स्थलहरू कति छन् कति । तर किन हामीले उल्लेख्य पर्यटकहरू भित्र्याउन नसकेका हौंला ?

जब प्रीतिभोजमा उपस्थित पाहुनाहरू मदिरापान्ले मुग्ध भए, राजा रिचार्ड प्रथमले साइप्रसको कोलोसीबाट आयातित वाइनतर्फ इशारा गर्दै भने – ‘ वाइन अफ किंग्स एण्ड किङ्ग अफ वाइन्स’ (वाइनहरूको राजा र राजाहरूको वाइन ) …।

साइप्रसको रातो अंगुरबाट उत्पादन भएको ‘कमाण्डरिया’ ब्राण्डको वाइन संसारकै सबैभन्दा पुरानो वाइन हो । हामी यतिबेला यही वाइनको उत्पादन शुरु भएको ऐतिहासिक स्थानमा आइपुगेका थियौं, बाह्रौं शताब्दीमा ‘कमाण्डरिया’ नामले उत्पादित यो पुरानो वाइन आज पनि निरन्तर सोही नामबाट उत्पादन र बिक्री हुदै आइरहेको छ । वाइन मात्र हैन चिनी तथा अरु खाद्यान्नका मिलहरूका लागि पनि कोलोसी प्रख्यात रहेछ ।

प्रत्येक दरबार र पौराणिक महलहरू राजभवनहरूमा कथा र किम्वदन्तीहरू जोडिएका हुन्छन । ती वास्तवमै सुन्दर र रोचक हुन्छन, रमणिय हुन्छन । कोलोसीको प्रांगणमा आइपुग्दा गर्मीले सेक्न थालेको छ, तर हामीलाई अँझ असिनपसिन हुदै घुम्न रहर पुगेकै छैन । प्रत्येक भत्किएका खण्डहरहरूसँग जोडिएका रोचक इतिहासहरू खोतल्न पुगेकै छैन ।

कोलोसी गढ पनि साइप्रस र विश्व साहित्यका अनेकौं ग्रन्थहरूमा उल्लेखित भएको रहेछ । ‘ला मिलिसिया दि डायस’, ‘स्नो वेस्टेड’. वा बेलायति उपन्यासहरू रेस अफ स्कर्पियन्स, दि हाउस अफ निकोलो, इन सर्च अफ एक्सपेरियन्स, अथवा स्टेवार्ट वीन्सको ‘लायनहार्ट’ जस्ता पुस्तक ग्रन्थहरूमा कोलोसीको सेरोफेरो कोरिएको छ ।

तेह्रौं शताव्दीतिर यहाँ प्रशस्त मात्रामा चिनी उत्पादन र निर्यात गरिन्थ्यो । लिमासोलबाट सिधै ग्रीस र जेरुसेलम तथा युरोपसम्म व्यापार फैलिएको थियो । कोलोसी वरपरका क्षेत्र र एपिस्कोपीमा विशाल उखुखेती र चिनीमिलहरू स्थापित भए । सेन्ट जोनको पालामा उत्पादन थालिएको रातो अंगुरको कमाण्डरियाले संसारकै प्राचीन ब्रान्डेड वाइनको रुपमा गिनिज बुकमा नाम लेखाएको छ ।

कुरियन नदीबाट आउने पानीमा बाँध बनाई ठाउँ ठाउँमा ठुला ठुला पानीघट्ट र मेलहरू बनाइए जहाँ उखु पेलेर खुदो बनाइन्थ्यो र खुदोबाट प्रशोधन गरी चिनी उत्पादन गरिन्थ्यो ।साथै विभिन्न किसिमका मदिरा र फलफूलका जुसहरूको उत्पादन र निर्यातमा पनि यो क्षेत्रले विशेष ख्याति कमाएको थियो ।

आज चिनी मिल या पानी घट्ट त कतै थिएनन केवल तिनका अवशेष मात्र बाँकी थिए । तर सदियौं पुराना ती अवशेषहरू भोलिका पुस्ताले हेर्न पाउन भनेर साइप्रसवासीहरूले संग्रहालयको रुपमा अत्यन्त जतन गरेर राखेका थिए । चिनी र वाइनको गुलियो मिठास यतिखेर ओठमा हैन आँखामा छाएको छ र मलाई भन्न मन लागेको छ – ‘यु आर सो स्वीट साइप्रस’ ।

प्रेमिकाको लागि जितेको देश

लिमासोल दर्बारमा हामीले सदियौं पुराना प्राचीन ढुंगाहरू मात्र देख्यौं । यहाँ दरबारका अवशेष बाहेक दर्बार भन्न योग्य केहीपनि थिएनन थियो त केवल यो भूमिको इतिहासमा लेखिएको निकै पुरानो सम्भवत: पहिलो ऐतिहासिक प्रेमकथा … ।

साइप्रस पौराणिक कालदेखि नै एक प्रेमिल र रोमान्चक स्थलको रुपमा प्रख्यात थियो । यहाँ प्रेमका उत्सवहरू मनाइन्थे, वेलायतका मध्ययुगीन राजा किंग रिचार्ड प्रथम बाह्रौँ शताव्दीमा यो प्रेमनगरीमा आइपुगेका थिए । उनको र राजकुमारी बेरेंगेरियाको रोमाञ्चक प्रेमकथा लिमासोल गढले आफ्नो छातीमा लुकाएर राखेको थियो ।

रिचार्ड प्रथमकी प्रेमिका साइप्रसमा पक्राउ 

बेलायतका राजा किंग रिचार्डले आफ्नो जीवनकालको अधिकांश समय दरबारमाभन्दा प्रवासमा बिताए । १६ वर्षकै कलिलो उमेरदेखि सैन्य कमान्ड सम्हालेका किंग रिचार्डको जीवन राजकाजभन्दा पनि एक योद्धाको रुपमा युद्धमैदानमा या त पराजीत भएपछि युद्धबन्दीको रुपमा कैदमा व्यतित भयो ।

अप्रिल ११९१ मा किंग रिचार्ड फौज र बन्दोबस्तीसहित इटालीबाट इजरायलको लागि रवाना भए । उनको यस यात्रामा उनकी प्रेमिका बेरेंगेरिया पनि सवार थिइन तर उनीहरु अलग अलग जहाजमा थिए । स्पेनको पैम्प्लोनामा भएको भव्य खेलकुद उत्सवमा बेलायतका तत्कालिन राजकुमारले बेरेंगेरियालाई पहिलोपटक देखेका थिए, त्यसबेला देखि नै उनीहरुको प्रेम भएको थियो ।

यात्राको क्रममा समुद्रिक आँधीमा परेर उनकी दिदी जोआना र प्रेमिका बेरेंगेरियाको जहाज भने आँधीसँग जुद्धै साइप्रसको दक्षिणी तटमा उत्रियो । उनीहरूसँग खरखजाना र अन्य मालवाहक जहाजहरू पनि थिए । दुर्घटनामा केही यात्रुहरू घाइते र केही हताहत समेत भए । साइप्रसका तत्कालीन शासक इज्याक कम्नेनसले भड्किएर आएको जहाज कब्जा गरेर उनीहरुसंग भएको खर खजाना लुट्नुका साथै रिचार्डकी प्रेमिका राजकुमारी बेरेंगेरिया लगायत सम्पूर्ण यात्रुहरूलाई बन्दी बनाए ।

यो खबर थाहा पाउने बितिकै ग्रीसमा आइपुगेका रिचार्ड प्रथम मे ११९१मा लिमासोल आए । उनले साइप्रसका अधिकारीहरूलाई आफ्नी प्रेमिका र अन्य सम्पूर्ण बन्दीहरूलाई रिहा गर्न अनुरोध गरे तर साइप्रसका अधिकारीहरू मानेनन् त्यसपछि उनले साइप्रसमाथि हमला गरेर आफ्नी प्रेमिका र यात्रुहरूको रिहाई मात्र गरेनन, साइप्रस नै आफ्नो कब्जामा लिए । रिचार्डले लिमासोलपछि निकोसिया, पहाडी किल्लाहरू र उत्तरी क्षेत्र गिर्नेयामाथि समेत हमला गरेर साइप्रसको सम्पूर्ण शासन शक्ति हातमा लिए । इज्याक कम्नेनस लगायत अधिकारीहरूलाई सजाय दिइयो । यसरी साइप्रसमा अंग्रेज शासनको आरम्भ भयो ।

साइप्रसमाथि विजय प्राप्त गरेपछि राजा रिचार्ड प्रथमलाई स्थानीयहरूले तथा इजरायलबाट समेत विशेष गरी गाइ अफ लुसिग्नानको आदेश अनुसार अनेकौं राजकुमारीहरू विवाहको प्रस्तावसहित साइप्रस ल्याइए । साइप्रसका शासक इज्याकले समेत सम्झौता प्रस्ताव स्वरुप आफ्नी एकमात्र राजकुमारी सुम्पिएर राजाकै इच्छा अनुसार बिहे गरिदिने र सन्धी गर्ने निर्णय गरे । तर उनले पटक पटक धोका दिएर पुन आक्रमणको प्रयास पनि गरे । इतिहासकारका अनुसार किङ्ग रिचार्डले इज्याक कम्नेनसलाई सुन र चाँदीको सिक्रीले बाँधेर जेल पठाएका थिए किनकि अन्तिम पटक आत्मसमर्पण गर्दै सम्राट इज्याकले आफूलाई फलामले नबाँध्ने वाचा गराएका थिए ।

वेलायती राजा रिचार्ड प्रथमले वास्तवमा इजरायलको जेरुसेलममाथि विजय हासिल गरेर क्रिश्चियन प्रभुत्व स्थापित गर्ने सपना देखेका थिए । त्यसैले उनले साइप्रसमाथिको विजयलाई खासै महत्व दिएनन र यहाँ शासन पनि गरेनन । प्रेमिकाको लागि सिंगो देश जितेपनि उनले साइप्रसमा राज्य भने गरेनन, विवाह गरेपछि लगत्तै यो जोडी इजरायलतिर लागेको इतिहास छ ।

बेलायतका राजा किङ रिचार्ड प्रथमको चित्र 

वेलायती राजाद्वारा भएको साइप्रस कब्जा इतिहासमा निकै अर्थपूर्ण रुपमा लिइन्छ किनकि सामुद्रिक द्विप या समुद्रको सहयोग बिना इजरायलमाथि धावा बोल्न र क्रिश्चियन अधिपत्य कायम गराउन असम्भव थियो । यद्यपि राजा रिचार्ड जेरुसेलम आक्रमणको यस अभियानमा कहिले सफल भने भएनन् ।

वेलायतका राजा रिचार्ड र तत्कालीन नभार अधिराज्य (अहिलेको स्पेन)की राजकुमारी बेरेंगेरियाको १२ मे १९९१का दिन साइप्रसको लिमासोलमा विवाह सम्पन्न भयो । वेलायती राजाको यो वैवाहिक समारोह अत्यन्त भव्य र उल्लासपूर्ण भएको थियो । त्यसै दिन राजकुमारी बेरेंगेरियालाई साइप्रस र वेलायतकी महारानी घोषित गरियो भने किङ्ग रिचार्डले आफूलाई साइप्रसका राजा घोषणा गरे । त्यसपछि साइप्रसबाट उनीहरू ८ जून ११९१मा इजरायलको लागि प्रस्थान गरे ।

राजकुमारी बेरेंगेरिया बेलायतकी रानी घोषित त भइन तर उनको वेलायत फिर्ती भने सहज भएन,युद्धको मैदानमै उनीहरूको अधिकांश जीवन बित्यो । राजा रिचार्डको दुखद मृत्यु भइसकेपश्चातमात्रै उनले आफू रानी भएको त्यो देशमा पाइला टेक्न पाइन् ।

एकादेशमा साइप्रसको लिमासोलमा घटेको कथा हो यो । यो कथा सुनिसकेपछि म एकपटक फेरि राजा रिचार्ड र बेरेंगेरियाको त्यही रात्रिभोजको बर्णनमा हराउछु, जहाँ रोमान्चक झ्यालीहरू प्रदर्शित भएका थिए, गीत संगीतको प्रस्तुति गुञ्जिएको थियो । थरीथरी मदिराको वर्षा गरेर यो शहर पुरै उत्सवमय भएको थियो । हामी अब त्यो ठाउँ जानेछौं – कोलोसी, जसले संसारकै पहिलो मदिरा ‘कमाण्डरिया’ उत्पादन गर्यो र राजाहरुलाई मिठो नशामा झुलायो ।

लिमासोल किल्लाका यी सुनसान भित्ताहरूले राजा र रानीको यो कथा प्रत्येक आगन्तुक पर्यटकलाई सुनाउछ, मैले पनि सुनेँ र तपाईंलाई सुनाएँ । भन्नुस त कस्तो लाग्यो ?

कृष्णपक्षको यो ब्लगबाट साभार गरिएको पुरा लेख पढ्न यहाँ जानुहोस् 

मध्ययुगीन गढी र युद्धका डोबहरू

संसारमा प्रेम र युद्धविनाको इतिहास कहिपनि छैन, हरेक इतिहासहरू शक्ति संघर्षका कथाहरूले भरिएका हुन्छन, इतिहासका पानाहरू देशका सीमानाजस्तै युद्ध र रगतले लेखिएका हुन्छन ।

लिमासोल पुरानो बन्दरगाहको छेवैमा रहेको पौराणिक भवनहरू, सदियौँ पुराना चर्च र मस्जिदहरूले, शहरको हरेक चोक र गल्लीहरूले मानौँ साइप्रसको इतिहासका दस्तवेजहरू पल्टाइरहेछन, सामुद्रिक छालहरूको मनोहर संगीतसँगै इतिहासका कथाहरू सुनाइरहेछन ।

समुद्रको बीचमा रहेको यो शान्त र सुन्दर द्वीप साइप्रसको इतिहास पनि यस्तै यस्तै प्रेम,युद्ध र संघर्षका कथाहरूले भरिएको छ र आज पर्यन्त यो क्रम जारी नै छ । प्रेमकी देवी एफ्रोडाइटको जन्मभूमि यो साइप्रस समयका विविध कालखण्डहरूमा कहिले रोमन, कहिले वैजेन्टाइन कहिले, अंग्रेज, तुर्कमेनिस्तान वा ग्रिक हुदै आज स्वतन्त्र देशको अस्तित्वका रुपमा स्थापित छ । आधुनिक साइप्रसमा पनि उत्तरी र दक्षिणी साइप्रसका वासिन्दाहरूका वैमनस्यले घातक र भयानक गृहयुद्धको रुप लिएको इतिहास ताजै छ ।

उत्तरी साइप्रसले आजसम्मै आफूलाई एउटा भिन्नै राष्ट्र ‘टुर्किस रिपब्लिक अफ नर्दन साइप्रस’ नामाकरण गरेर स्वाशासित क्षेत्र घोषणा गरेको छ यद्यपि साइप्रसको यो तथाकथित उत्तरी राज्यलाई तुर्किस्तान बाहेक अन्य कुनैपनि राष्ट्रले अनुमोदन गरेका छैनन, मान्यता दिएका छैनन ।

लिमासोल आएपछि थाहा भयो यो शहरमा नीलो समुद्रको सुन्दर लहरहरूमात्र होइन, जहाजका लश्कर र चीसा हावाका झोक्काहरूमात्र होइनन अरुपनि औधी सुन्दर कुराहरू रहेछन । लिमासोल पुरानो बन्दरगाहको छेवैमा रहेको पौराणिक भवनहरू, सदियौँ पुराना चर्च र मस्जिदहरूले, शहरको हरेक चोक र गल्लीहरूले मानौँ साइप्रसको इतिहासका दस्तवेजहरू पल्टाइरहेछन, सामुद्रिक छालहरूको मनोहर संगीतसँगै इतिहासका कथाहरू सुनाइरहेछन ।

ठमेलको झल्को दिने पर्यटकीय होटल रेस्टुरेन्ट र क्युरियो पसलहरू भरिएका घरहरूको पछाडि हामीले धरहराजस्तो अग्लो गजुरको आकृति देख्यौँ । यो ग्र्यान्ड मस्जिद रहेछ । तुर्की साम्राज्यको आक्रमण पछि यहाँको क्रिश्चियन सम्पदा र संस्कृतिमाथि क्रमश इश्लामिक अतिक्रमण भयो धेरै संरचना भत्काइए । शायद यसै क्रममा १६ औं सदिमा लिमासोलको मुटुमा यो मस्जिद निर्माण गरियो । मस्जिद प्रवेश गर्न कुनै रोकतोक र समयसीमा थिएन तर महिला पर्यटकहरूलाई लक्षित गरेर बाहिर प्रवेशद्वार नेर भड्किला र छोटा पहिरन लगाएर प्रवेश गर्न नपाइने सूचना राखिएको थियो । मलाई कुनै अप्ठेरो भएन । तर छेवैमा योभन्दा भव्य र सुन्दर गिर्जाघरको दृष्य देख्दा यस्तो लाग्यो कि इश्लामिक प्रभुत्वको अन्त्यसँगै मुस्लिम धरोहरभन्दा क्रिश्चियन सम्पदाहरू चर्च र गिर्जाघरको संरक्षण र जीर्णोद्धारमा जोड दिइएको हुनुपर्छ । उन्नाइसौँ शताव्दीमा बनेको गिर्जाघर लिमासोलको अर्को आकर्षण थियो ।

शहरको मध्यभागमा अवस्थित थियो लिमासोल गढ, जसले शताव्दिऔँ पुराना युद्धका अवशेषहरू बोकेको थियो । विभिन्न समयमा विभिन्न शासकहरूले आक्रमण गर्ने, पुराना संरचना नष्ट गर्दै आआफ्ना किल्ला खडा गर्दै जाँदा सदिऔँ पुराना दरबारका भत्किएका खण्डहर र ढुंगाहरू मात्र बाँकी थिए तिनलाई विशेष महत्वका साथ संग्रहालयको स्वरुप दिइएको थियो । लिमासोल दरबार प्रवेशद्वार भित्र पस्ने बितिकै दायाँतिर आगनमै थियो गलैचाजस्तो आकारमा रंगीन ढुंगाहरूले बनाएको कलात्मक भित्तेचित्र । अलिकति भित्र गइसकेपछि बाँयातिर थियो अत्यन्तै पुरानो जैतुनको तेल पेल्ने काठ र ढुंगाको मिल जुन सात देखि नौ शताव्दीको बीचमा निर्माण भएको अभिलेख थियो ।

प्राचीन हातहतियार, ढुंगा माटोका भाँडाकुँडा तथा समाधीका पत्थरहरू सजाएर राखिएका थिए । दरबारभित्र र बाहिर रहेका शिलालेखहरूबाट यहाँ ४देखि ७ शताव्दीमा समभवत शहरको सबैभन्दा पुरानो गिर्जाघर यही स्थलमा रहेको थाहा पाइयो । यसैगरी दशौँ एघारौँ शताव्दीमा निर्मित मध्ये वैजान्टिन धरोहरका अवशेषहरू तथा यथेष्ट प्रमाणहरू पनि यहाँ भेटिने शिलालेख र पुरातात्वित अवशेषहरूले देखाउँथे ।

बेलायतका राजा रिचार्ड प्रथमकी स्पेनिस प्रेमिका बेरेंगारिना जहाजमा जेरुसेलमतिर जाँदै थिइन, समुद्रमा आँधी आएपछि उनीहरू साइप्रसमा उत्रन बाध्य भए । यसै मौकामा साइप्रसका शासकले उनलाई बन्दी बनाए । आफ्नी प्रेमिकाको बारे यो खबर सुनेर किंग रिचार्ड पनि साइप्रस पुगे । बेरेंगेरिया लगायत सबै बन्दी रिहा गर्न अनुरोध गर्दा नमानेपछि उनले आक्रमण गरी लिमासोल कब्जा गरे । यही दरबारमा किंग रिचार्ड प्रथमको विवाह सम्पन्न भयो ।

यहाँ खास राजगृह एघारौँ शताब्दीको अन्त्यतिर निर्माण भएको पाइन्छ । सन १५३८मा तुर्कीहरूले लिमासोल आक्रमण गरी कब्जा जमाए । १५६८ सम्ममा लिमासोल दरबार पूर्ण रुपमा नष्ट गरियो । सन १५७६ मा साइप्रसमा पूर्णरुपमा तुर्कहरूले अधिपत्य जमाई इस्लामिक प्रभुत्वको साम्राज्य स्थापना भयो । भत्काइएका अवशेषहरूमाथि तुर्क किल्लाको निर्माण शुरु भयो । त्यसै समयमा जमिनमुनि कैदीहरूलाई राख्ने विशेष किसिमको भूमिगत कारागार पनि निर्माण गरियो । जुन सन १५९०मा सम्पन्न भएको थियो । त्यसको अवशेष अहिले पनि अवलोकन गर्न सकिन्थ्यो ।

किल्लाका भित्ताहरू अग्ला र बलिया थिए । चार युरो पचास सेन्ट तिरेपछि संग्रहालय भित्र प्रवेश गर्न सकिन्थ्यो यद्यपि संग्रहालयको बाहिरी परिसरमै धेरै सामग्रीहरू राखिएका थिए । पहिलो र दोश्रो तल्लाको ढोकाछेउ युद्धमा प्रयुक्त मध्ययुगीन तोप राखिएको थियो । संग्रहालयभित्र पौराणिक चित्रहरू, ऐतिहासिक दस्तावेजहरू, शिलालेखहरू र असंख्य ऐतिहासिक पुरातात्विक महत्वका वस्तुहरू सुरक्षित राखिएका थिए । माथिल्लो तलाबाट लिमासोल शहर र मरिनाको दृश्य अवलोकन समेत गर्न सकिन्थ्यो ।

हामीले प्रेम र युद्धका निशानीहरू कुँदिएका इतिहासका पर्खाल र भित्ताहरू हेर्यौँ र पुन अर्कोपटक लिमासोल शहरलाई आँखाको संसारमा सजायौँ ।

पुरा लेख यहाँ पढ्न सकिन्छ ।

नेपाली स्वाद रोमानी सत्कार

कुनै नयाँ शहर, नयाँ देशमा हराउनु, या परसम्म फैलिएको समुद्रको किनारमा उभिएर आकाश र धरतीको मिलनविन्दु क्षितिज नियाल्नु र छालहरूसँग प्रेमगित गुन्गुनाउनु … साइप्रसको यो भूमिमा पाइला टेकेपछि यस्तै यस्तै कविताजस्ता मिठा अनुभूतिहरू भइरहेका थिए ।

म साइप्रसको लिमासोल शहरको सामुद्रिक किनारमा उभिएको छु यतिखेर । आँखा अगाडि छ समुद्रको विराट छातीमा तैरिएका घरहरू, जहाजको लश्कर र ताराजस्तै चम्किरहेका झिलमिल बत्तीहरू ।

भन्छन यो शहर रातैभरि निदाउदैन – मेला लागेजस्तै पर्यटकहरूको चहलपहल छ । बरु दिउँसो सुनसान यो शहर साँझ बढ्दै गएपछि अरु उज्यालो बन्दै जान्छ, प्रेम र उल्लासको रंगमा झुम्न थाल्छ र अबेरसम्म यो सिलसिला चलिरहन्छ ।

प्रेम हो, प्रेमको कुनै देश हुदैन, भाषा र भेष हुदैन । दिदीको आत्मकथा हामीले प्रेमकथाको पुस्तक पढेजस्तै मिठो मानेर सुन्यौं । रेस्टुरेन्टकी रोमानी सेविका पनि हामीसँग सहभागी भइन । विदेशमा पनि यति न्यानो आत्मियता पाएर हामी धेरै खुसी भयौं ।

सडकको एकतर्फको छेउमा मात्र घरहरू निर्माण भएका छन, अर्को छेउ अर्थात लिमासोलको सामुद्रिक किनारै किनार माथि मरिनासम्म चउर, स्वीमिङ पुल, खेलकुद स्थलहरू भएको मनोहर उद्यानमा रुपान्तरित भएको छ । समुद्रको साइडमा पुरै खाली गरेर बनाइएको यो उद्यान पर्यटकीय स्थलजस्तै प्रतित हुन्छ यस्तो लाग्छ – यो शहर नभएर कुनै कुमारी प्रकृति हो जहाँ भेटिएका छन हामीजस्तै असंख्य फिरन्तेहरू, यायावरहरू .. ।

नयाँ देश र यात्राको रोमान्चकताले थकाई पटक्कै लागेको थिएन । समुद्रको बीचमा पोर्ट गरिएका विशाल जहाजहरू छपक्कै देखिए । साँझ बढ्दै जाँदा क्रमश जहाजमा बत्तीहरू बल्न थाले ती नभका ताराजस्तै चम्किला हुदै गए ।

मारिना र समुद्री तटको मनमोहक दृश्य मात्र हैन हामीले आँखा अगाडि देखिएका प्रत्येक नयाँ दृश्यहरूको अवलोकन गर्दै गयौं । हामीलाई ती प्रत्येक दृश्य र घटनाहरू रोमाञ्चक लागिरहेका थिए । अग्ला अग्ला पुलहरूबाट समुद्रमा हामफाल्ने पौडीबाजहरू, फिरन्ते प्रेमीहरू, सडकको मध्यभागमा अर्गन बजाउदै गीत गाउने गाइने, नाच्दै हिड्ने रोमाञ्चक युवायुवतीहरू, साइकल यात्रीहरू, स्केटींग गर्दै हिड्ने किशोर किशोरीहरू,”टु युरो- टु युरो” भन्दै बाटोमा आइस क्रिम र उसिनेको मकै बेच्ने पसलेहरू … । चलचित्रझैं ती हाम्रा आँखाहरूमा कैद भैरहे ।

अनेक मनमोहक दृश्य अवलोकन गर्दै हामी ‘जय हो’ नामको एक इन्डियन रेस्टुरेन्ट गयौं । एकजना नेपाली दिदी हुनुहुँदो रहेछ । ज्ञानु दिदी । नेपाली, इन्डियन खाना खानु भन्दापनि नेपाली दिदी हुनुभएको नाता र आत्मियताले डोर्याएर हामीलाई यहाँ ल्याई पुर्याएको थियो । खाना पनि मिठो बनाउनुहुन्छ हामीले थाहा पायौं । हार्दिक मुस्कान सहित घरै बिर्साउने गरी दिदीले हाम्रो आतिथ्यता सत्कार गर्नुभयो यस्तो लाग्यो – हामी यति खेर अर्को कुनै नयाँ देश हैन आफ्नै आफन्तकोमा पाहुना लाग्न गएका छौं ।

बिदाको दिन सैयौंको संख्यामा नेपालीहरू हुन्छन र यसपालीको सप्ताहान्तमा सबै नेपालीहरूसँग भेटघाट गर्नुपर्छ’ उहाँले बताउनु भयो । दिदीका दुई छोरीहरू ठूला भैसकेका रहेछन र ठुलो छोरीले त रेस्टुरेन्टमा सघाउदिरहिछन भने कान्छी छोरी अध्ययन गर्दै रहिछिन । र छोरा भने सानै रहेछ ।

आजभन्दा दश वर्ष अगाडि साइप्रस आउनु भएकी ज्ञानु दिदीसँग यो देशसँग जोडिएका अनेकौं तिता मिठा अनुभवहरू प्रसंगहरू थिए । नेपालीहरू रोजगारका लागि संसारका हरेक कुनामा पुगेका छन साइप्रसमा पनि यो क्रम बढिरहेको छ । नेपालीहरूको साइप्रस आगमनको यो सिलसिला कहिले देखि आरम्भ भयो यकीनका साथ् भन्न सकिने अवस्था छैन तर हालसम्म विद्यार्थी, कृषि, होटल तथा घरेलु कामदारका रुपमा लगभग ५ हजार जति अनुमानित नेपालीहरू रहेछन ।

साइप्रसमा खानेकुरा तथा आवासभन्दा पनि घुम्नका लागि सवारी महँगो पर्ने रहेछ । सार्वजनिक यातायात थोरै र निश्चित समयावधीमा मात्र चल्ने हुँदा निर्धक्क घुम्न कि त आफैले गाडी लिनु पर्थ्यो नत्र ट्याक्सीमा घुम्दा धेरै खर्च हुने कुरा दिदीले सम्झाउनु भयो र यो विल्कुल सही थियो ।

एअरपोर्ट या अर्को शहर जानेबेला मलाई पहिले नै भन्नु, म भिनाजुलाई भनिदिउँला । ज्ञानु दिदीले भिनाजु भनेर सम्बोधन गरेक व्यक्ति साइप्रसका नागरिक रहेछन। थाहा पायौं उहाँ यहीको नागरिकसँग घरजम गरेर बस्नुभएको रहेछ ।

प्रेम हो, प्रेमको कुनै देश हुदैन, भाषा र भेष हुदैन । दिदीको आत्मकथा हामीले प्रेमकथाको पुस्तक पढेजस्तै मिठो मानेर सुन्यौं । रेस्टुरेन्टकी रोमानी सेविका पनि हामीसँग सहभागी भइन । विदेशमा पनि यति न्यानो आत्मीयता पाएर हामी धेरै खुसी भयौं ।

उहाँको आत्मीयता र सदासयता यो नयाँ ठाउँमा हामीलाई लाख भयो । भन्यौं – दिदी. लिमासोल बसिन्जेल हामी हजुरकै रेस्टुरेन्टमा खानेछौँ । ज्ञानु दिदीको मुस्कान उहाँले पकाउनु भएको खाना जतिकै मिठो थियो ।

पुरा लेख यहाँ पढ्न सकिन्छ 

साँझ समुन्द्र र रंगीन क्षितिज

साइप्रसको लारनाका विमानास्थलमा उत्रदा साँझको सिरसिरे बतास चल्न थालेको थियो । बाहिर आकाशमा पश्चिमतिर पुगेको घामले धरतीसँग बिदा माग्दै थियो ।

सुरक्षाको कारण इजरायलको राष्ट्रिय ध्वजावाहक विमान ‘एलाल’ को उडान सधैं यस्तै हुन्छ – निर्धारित समयभन्दा अलिकति ढिलो । साइप्रस उत्रिसकेपछि सबैभन्दा पहिले होटलमा सम्पर्क गर्नु थियो । मैले फोन हेरेँ, मेरो फोनको चार्ज सकिएर बन्द भएको रहेछ ।

लौ फसाद पर्यो, होटलको नम्बर, अनि लिमासोलका साथीहरूको नम्बर मोबाइलमै थियो । एअरपोर्टमा चार्ज गर्ने कोशिस गरेँ तर भएन ।

यदाकदा सोच्ने गर्थेँ म, टाढा कतै घुम्न निस्कँदा कुनै अनकन्टार निर्जन गाउँमा या विल्कुल अन्जान शहरमा बेफिक्रि हराउनु र सोध्दै सोध्दै बाटो पहिल्याउदै यात्रा गर्नु कस्तो हुन्थ्यो होला ?? इन्टरनेट र फोन नभएपछि आज यतिखेर यस्तै अनुभव भइरहेको थियो ।

नयाँ देश, नयाँ शहरमा यो अनुभव विल्कुल नौलो र रोमान्चक थियो ।

यसपाली छुटीमासँगै युरोप घुम्न जाने भनेर हामीले मिल्ने साथीहरूको समूह बनाएका थियौँ । त्यो समूहमा अनन्य मित्रदेखि भर्खर परिचय भएका साथीहरू पनि थिए । भ्रमणको कल्पना गर्दा गर्दै, ग्रुप च्याट गर्दा गर्दै, यहाँ जाने यस्तो खाने र यो खेल्ने सपना बुन्दा बुन्दै धेरै समय बितिसकेको थियो ।

‘त्यो दिन’ पनि आइसकेको थियो आखिरमा कामको प्रकृति, बिदाको समस्या र भिसाको झन्झटजस्ता परिस्थितिहरूले हामीलाई बेग्लाबेग्लै ठाउँमा पुर्याइदिएको थियो ।

कोही साथी नजाने भएपछि कोही इटाली गएपछि र कोही साथी नेपाल गएपछि म भने साइप्रस आइपुगेको थिएँ । पौराणिक ग्रिक मिथक अनुसार प्रेमकी देवी एफ्रोडाइटको जन्मस्थान साइप्रस, जहाँ हरेक महिना लाखौँ पर्यटक छुटी मनाउन आउछन ।

समयको चक्रले हामीलाई सँगसँगै घुम्न दिएन । थाहै भएन कतिखेर हामीलेसँगै भ्रमण गर्ने भनेर तय गरेको मिति आएर पनि चुपचाप गइसकेको थियो । कल्पनै कल्पनामा हाम्रा मनहरू पनि कहिल्यै नपुगेका सुन्दर शहरहरूमा पुगेर धेरै पटक फर्किसकेका थिए ।

साइप्रस जानुपूर्व मैले सामाजिक सञ्जालका माध्यमबाट परीचय बनाएका र पहिलै चिनेका साथीहरूलाई साइप्रस भ्रमणको बारेमा मेसेज गरेको थिएँ । यसै क्रममा पोर्तुगलमा रहेका मेरा प्रिय साथी अर्जुनले परमेश्वर दाजुसँग परीचय गराइदिनुभएको थियो ।

त्यसदिन पनि उहाँ ड्युटीको शेडुल मिलाएर हामीलाई पर्खिरहनुभएको रहेछ । लार्नाका विमानस्थलबाट करीब एक घन्टा लामो यात्रा गरेपछि हामी लिमासोल पुग्यौँ क्रमश: समुद्र र त्यसको किनारै किनारमा बनेका शहरहरू, ठूला ठूला होटल रेस्टुरेन्ट र पर्यटकीय चहलपहलसँग हामी साक्षात्कार हुदै गयौँ ।

समुद्रको किनारैमा थियो वगैचा र त्यही बगैचाको ठिक अगाडिरहेको थियो – ‘मिस्त्राल’ । यो हाम्रो होटलको नाम हो जसको अर्थ ग्रिक भाषामा ‘चिसो हावाको झोक्का भन्ने हुदोरहेछ जो जहाजमा यात्रा गर्दा सामुद्रिक लहर चलेपछि महसुस गरिन्छ – हामीलाई होटलका स्टाफले बताए । साँझको सिरसिरे बताससँगै चौथो तलामा रहेको हाम्रो अपार्टमेन्टको टेरेसबाट समुद्र र मरिनाको मनमोहक दृष्य अवलोकन गर्न सकिन्थ्यो ।

होटल पुगेपछि मेरो पहिलो काम फोन चार्ज गर्नु थियो, एकछिन चार्जमा राखें, फोन अन भएन । घुम्नकै लागि नयाँ चार्जर किनेर ल्याएको थिएँ, ला ! शायद चार्जरले काम नगरेको हो कि ? म विल्कुल सम्पर्क विहीन भएँ । तैपनि काम गरिहाल्छ कि भनेर आइप्याड र फोन होटलको रुममै राखेर हामी डुल्न निस्कियौं ।

फोटो खिच्ने केटीको पसल

मसँग केही एक्रेलिक रंगमा कोरिएका चित्रहरू तयार भैसकेका थिए । इबेन गिबरोलको आर्टिस्टहाउसमा पेन्टिंग सिक्न जान थालेपछि अभ्यासका क्रममा कोरिएका, हिड्दा हिड्दै बाटोमा देखिएका, इन्टरनेटमा भेटिएका या आफ्नै कल्पनाको पखेटा हालेर उड्दा देखिएका दृष्यहरू मेरा क्यानभासमा अटाउन थालेका थिए । प्रेम र प्रकृति - मेरा चित्रमा प्रस्तुत हुने मूख्य विषयहरू थिए ।

कर्मले जस्तो प्रकृतिको सेवाम समर्पित भएपनि चित्रकलासँग भने कहिल्यै नटुट्ने अनौठो साइनो थियो । मलाई रंगसँग खेल्दा अपार आनन्द आउथ्यो, मानौँ म ध्यान गरिरहेछु, तपस्या गरिरहेछु, मेरो कलाको भगवानको पूजा गरिरहेछु ।

परदेश बसाईको यो एकतमासे व्यस्तता, घरदेखि टाढा हुँदा हुने एकप्रकारको नैराश्यता, विचलन र मानसिक थकानको एकमात्र सहारा अब यिनै रंग र कुचीहरू हुन थालेका थिए । मेरो खुसीको आधार । मलाई पेन्टिङ गरेर कुनै महान कलाकार बन्नु पनि थिएन, न त मनग्य पैसा आर्जन गर्ने, व्यवसायिक सफलता प्राप्त गर्ने तृष्णा थियो ।

मेरो लागि चित्रकला थेरापी थियो । तिर्खाएको प्यासीलाई पिउने पानीजस्तो या छटपटाएको विरामीलाई औषधीजस्तो स्वरुपमा आएको थियो । यो मेरो एक्लोपनाको साथी बनेको थियो, मनका बोझहरू विसाउने चौतारी बनेको थियो ।

अनवरत लडिरहेछु परिस्थिति या नियतिसँगको यो लडाइँ, जोसँग थाक्ने या भाग्ने अधिकार छैन मान्छेलाई । कर्मका प्रकृतिहरूसँग असहमति हुन सक्छन, हुनसक्छ परदेशसँग अपार असहमति होला मेरो यद्यपि हाँसेर सामना र स्वीकार गर्ने बानीको विकास समयले गराइसकेको थियो मलाई ।
यसर्थ मलाई कहिकतै कुनै दुख या गुनासो थिएन कि म किन डाक्टर भइन, इन्जिनियर भइन ? किन उच्च सरकारी कर्मचारी भइन ? किन बा आमा र शिक्षकहरूले देखेको सपना मबाट पूरा हुन सकेन ? शुरुमा यस्ता अनेक प्रश्न र गुनासाहरू गर्ने मन अब नितान्त अभ्यस्त भइसकेको थियो – समयले हिडाएका बाटोहरू हिड्न र नियतिले रचना गरेका कथाहरू बाँच्न ।

मलाई बारम्बार लाग्छ – म पात्र हुँ अभिनय गरिरहेछु । यो पात्र कहिले सुखको च

मलाई बारम्बार लाग्छ – म पात्र हुँ अभिनय गरिरहेछु । यो पात्र कहिले सुखको चरीत्र निभाउँछ त कहिले दुखको कहिले प्रेम र विछोडको । यो पात्र विम्ब हो प्रतिनिधि हो, जो परदेशको बाटो हिड्ने आम युवा नेपालीले बाँचेको जिन्दगीजस्तै बाँचिरहेछ ।

एकदिन मसँग भेट भई स्मदार । तेल हासोमेर अस्पतालमा ड्युटी थियो, फुर्सदको समय मैले स्केच प्याड बोकेर चित्र कोर्दै गरेको उसले देखेकि रहिछ र ऊ आफैपनि फोटोग्राफीको शोखिन भएको उसले बताई । शोख, रहर र रुचीमात्र हैन हाम्रो जिन्दगी तर पनि मनको कतै कुनाभित्र रहरहरूलाई जतनले जोगाएर राखेको हुन्छ मानिसले ।

स्मदार अचेल न क्यामरा नै बोकेर हिड्थी न पहिलेझैँ फोटो नै खिच्थी । उसलाई आफू फोटोग्राफरजस्तो पनि कहिल्यै लागेन रे। ती त म स्कुल पढ्दाका दिनहरू थिए, जे देखेपनि तस्वीरमा उतारुँजस्तो लाग्थ्यो । अहिले साइन्टोलोजीको कार्यलयमा सामान्य कर्मचारी छु । फोटोग्रफिरहर हो तर रहर अँझै कायम छ ।

मैले इजरायली कला र आर्ट ग्यालरीहरूसँग सामिप्यता बढाउन चाहेको बताएँ । उसले मेरा पेन्टिंगहरू देखेर प्रभावित भएँ भन्दै सक्दो सहयोग गर्ने बताई ।

जसरी जतिसुकै हन्डर ठक्कर खाएरपनि वर्षौँदेखि मभित्र एउटा चित्रकार बाँचिरहेको छ, एउटा कलाकार बाँचिरहेको छ त्यसरी नै स्मदार भित्र फोटोग्राफर । एकदिन उसले भनी – क्रिश ! म फोटोग्राफी, पेन्टिङ र एन्टिक सामाग्री, कलेक्टिबलहरूको अउटा पसल खोल्दैछु, तिम्रा चित्रहरू पनि संकलन गरेर राख्छु के छ तिम्रो विचार .. ?

म कुनै विख्यात कलाकार हैन, यद्यपि उसका प्राइभेट कलेक्सनमा केही थान चित्रकला अटाउने कुराले स्वभाविक रुपमा खुसी नै दियो मलाई ।

उसले भनी – ‘तिम्रा चित्रहरू राम्रा छन, तर तिम्रो नाम छैन, गुमनाम छौ इजरायलको बजारमा, यसर्थ शुरुमा तिम्रा चित्रहरूको मूल्य कमजोर हुन्छन ‘।

लौ यो केटी त पक्का व्यापारी पो निस्की ।

‘तिम्रो चित्रहरूको मूल्य राख म सप्पै लिइदिन्छु ।’ मलाई रिस उठ्यो – हैन यो केटीले के सोचेकी छ ? यसलाई लाग्यो होला, रंग यति पर्छ क्यानभास यति पर्छ ब्रस यतिपर्छ र हल्का समयको हिसाब जोडेपछि यसको कलाको मूल्य सजिलै निस्किहाल्छ ।

मैले भने – स्मदार मेरा चित्रहरू वास्तवमा अमूल्य छन र यी बिक्रीका लागि पनि होइनन ।

प्रदर्शनी गर्ने या कतै सहभागी हुने भयौ भने म तिमीले भनेको बेला उपलब्ध गराउँला । अहिले केहीथान म लिइदिन्छु डिस्प्ले गराउ । तिमी आफैपनि मेरो मूल्यभन्दा बढीमा बिक्रीका लागि राख्न सक्छौ, र कसैले लिन चाहेमा मबाट लैजान सक्छौ । मैले लिएपनि सर्वाधिकार तिमीमै रहनेछ ।

मलाई थाहा थियो योसँग प्रशस्त पैसा छैन तैपनि मेरा चित्रहरूको केही मूल्य दिएर संकलन गरिदिने इच्छा राख्छे भने ठिकै छ । मेरा चित्रहरू यसैपनि मेरो कोठाभन्दा बाहिर कहाँ जाने कसले नै किन्ने होर ? अलिअलि प्रकाश र परीचय पनि हुन्छ । आखिरमा हामीले प्रति वर्गसेन्टिमीटर २० सेकेलका दरले हिसाब राखेयौँ र हिब्रु भाषामा लेखिएको कन्ट्र्याक्ट पेपरमा मन्जुरी जनायौँ ।

चित्रका शीर्षक र विवरणहरू केही मिलेका छैनन । उसले मेरो बारेमा पनि आफ्नै तरिकाले लेखेकिरहिछ, मैले केही भनिनँ । मर्मेलादा आर्ट मार्केटमा मेरो पेन्टिंगहरू डिस्प्ले भएको देखेपछि खुसी भएर चुपचाप फेसबुकमा लिंक शेयर गरेँ । त्यतिकै रमाइलो लागिरह्यो मलाई जस्तो रमाइलो रंगमा कुची डुबाएर क्यानभासमा पोत्न बस्दा अनुभूत हुन्छ ।

साभार

लिमासोल मरिना

ग्रीष्म ऋतुको एक साँझ
आइपुगेको छु निकै पर
समुद्रको किनारै किनार ...

बग्दै बग्दै त्यसरी नै
जसरी बगेको हेर्थें सानो हुँदा कागजको डुंगा,
आगनको छेउको कुलै कुलो
त्यसरी नै उड्दै उड्दै
जसरी उडेको हेर्थें आकाशमा चरा
पंख फिजाएर अनन्त यात्रामा
त्यसरी नै आइपुगेको छु म - लहरिदै लहरिदै
जसरी आउँछ समुद्रको किनारसम्म लहर ..।

यो साँझ र म यायावर !
तिम्रो अव्यक्त प्रेमको वहाव जस्तै
बहदै बहदै आइरहेछन, छोइरहेछ्न र भागिरहेछ्न
सुस्तरी सुस्तरी मलाई
तिम्रो मायाको सुवास बोकेर
यी चंचल हावाका झोक्काहरू .. ।

समुद्रको आँगनमा यो शहर
साइप्रसको लिमासोल मरिना
त्यसरी नै तैरिएको छ
जसरी तैरिन्छ
सपनाको स्वर्ग बादल पारीको देशमा
जसरी तैरिन्छ यो सुन्दर धर्ती र सिंगो संसार
प्रेमीहरूका आँखाहरूमा, कल्पनाका क्षितिजहरूमा

र चम्किरहेछ जहाँ रंगी विरंगी वत्तिहरू
जसरी चम्किन्छ्न तिम्रा आँखाका गुलुबहरू
जसरी चम्किन्छ्न आकाशमा नौलाखे ताराहरू ...

भूमध्यसागरको यो चिसो बतास !
जसरी तिमीलाई छोएर चुपचाप फर्किन्छ मध्यपूर्वतिर ..
भोलि म त्यसरी नै फर्किएर गएपनि
तिम्रो यो सुन्दर सहरबाट

प्रिय मरिना !
तर सधैं रहनेछु म तिमीसँगै
अलिकति मनभित्र सधैँ टाँसिने तस्वीर बनेर
अलिकति हामीले साटेको प्रेम र
अनमोल पलहरूको सम्झना बनेर
र तिमीसँग छुट्नु अघि
मैले लेखेको यो कविता बनेर ....।

चिनियाँ मुस्कान

गृष्म याम छ, इजरायलको तेल अभिभ शहरमा हल्का गर्मी बढेको छ । जुलाइको पहिलो साता, तर उस्तो गर्मी र पसिनाका अनुभवहरू किन भएका छैनन् भने अधिकांश, घर, पसल, कारखाना, शपिंग मल या सवारी र सार्वजनिक यातायातहरू वातानुकुलित छन । पहेंलो टन्टलापुर घाम र गृष्मका छायाँहरू झ्याल बाहिरको दृश्यमा सीमित छन । ती कुनै चित्रकारको सिर्जना जस्ता लाग्छन, जो झ्यालको चौकोसमा कैद भएका होउन । सोच्छु मौसम र यामहरूलाई कस्तरी जितेको प्रविधिले ?

तर कुन हो प्रेमको खास मौसम ? परदेशको विरानो भूमिमा संघर्षरत हर मौसम शिशिरका पतझरजस्ता रुखा देखिने र चिसिएर हिउँ जस्ता भएका एक्ला मनहरूलाई सोध्नु पर्छ। ती आँखाहरूलाई सोध्नुपर्छ जो वर्षौं देशको क्षितिज हेर्दै घर सम्झेर टोलाएका हुन्छन ।

लेख्नेहरू त के वसन्त, के गृष्म या शरद सबै ऋतुहरूलाई प्रेमको मौसम नै लेखिदिन्छन । .. रचिदिन्छन ‘हिउँदको प्रेम गीत‘ या ‘समर लभ‘ ।

नाटक, सिनेमा, साहित्यहरूमा या कला र संगीतहरूमा हरेक मौसमलाई प्रेमसँग जोडिदिन्छन । तर कुन हो प्रेमको खास मौसम ? परदेशको विरानो भूमिमा संघर्षरत हर मौसम शिशिरका पतझरजस्ता रुखा देखिने र चिसिएर हिउँ जस्ता भएका एक्ला मनहरूलाई सोध्नु पर्छ। ती आँखाहरूलाई सोध्नुपर्छ जो वर्षौं देशको क्षितिज हेर्दै घर सम्झेर टोलाएका हुन्छन ।

म अलि हतारमा थिएँ, केही दिनयता मनमा अनौठो व्यग्रताको सिलसिला बढिरहेको थियो । गृष्मकालीन छुटी यानेकि समर भ्याकेसन मनाउन साइप्रस जादै थिएँ । साइप्रस दुतावासले पासपोर्ट कलेक्सनको लागि बुधबारको मिति दिएको थियो तर अनुरोध गरेर म मंगलबार बिहानै गएँ । तेल अभिभको व्यापारिक भवन दिजिंगोफ सेन्टरमा सधैं झैं उस्तै चहलपहल थियो ।

बोकेर तोभ !

अलि अप्ठेरो लवजमा कसैले बोलेको कानैनेर गुञ्जियो । मेरो अगाडि एउटी चाइनिज युवती उभिएकी थिई । हातमा इजरायली भाषा सिक्ने मोटो पुस्तक लिएकी, सेतो टिसर्ट, हाफ पाइन्ट र ब्याक्प्याक भिरेकी पुरै टुरिष्ट हुलियाकी यो युवती निकै रमाइलो पारामा मुस्काइरहेकी थिई ।

तिमीलाई हिब्रु भाषा आउँछ ? उसले अंग्रेजीमा प्रश्न गरी, मैले आउँछ भनेँ । यो केटी बिगत चार महिनादेखि इजरायलमा रहिछ । मध्यपूर्वको इतिहास र पुरातातिक सम्पदाका बारेमा अध्ययन अनुसन्धान गर्ने क्रममा ऊ यहाँ थिई र यसै सिलसिलामा ऊ पनि साइप्रस र ग्रीस भ्रमणको योजनामा थिई ।

ल हामी त सँगै हुने भयौं क्यार ।

‘हामी’ भन्नाले, साइप्रस यात्रामा मसँगै हुनु भएकी अर्की नेपाली साथी । एउटा संयोग थियो हाम्रो यात्रा । युरोप यात्राको कुनै पनि ड्राफ्ट या ट्राभल प्लानमा हामी दुईमात्रैसँगै जाउँला भनेर कोरेका थिएनौं, तर भैदियो त्यस्तै ।

छुट्टी बिनाको काम, म हैरान भैसकेको थिएँ । अलिकति रिफ्रेश हुन मलाई कतै न कतै जसरी पनि जानु थियो । अस्ति शुक्रबार साइप्रस भ्रमणका लागि निवेदन दिएर आएपछि मैले सबै साथीहरूलाई मेसेज लेखेको थिएँ – मेरो भ्रमण मंगलबार अर्थात आजको दिन फिक्स हुन्छ, तपाईंहरू पनि आउनुस,सँगै जाउँ । हामीसँग त अरु धेरै नेपाली साथीहरू पनि हुनुहुन्थ्यो, संयोग भनौं या वियोग .. तर जो विभिन्न कारणले छुट्नुभएको थियो ।

यद्यपी म दृढ थिएँ, म एक्लै भएपनि जान्छु । अंग्रेजीमा एउटा भनाई छ – इफ प्लान ‘ए’ डीड नट वर्क, दि अल्फाबेट ह्याज ट्वान्टी फाइव मोर लेट्टर्स ।

————–

मलाई माउन्ट एभरेष्टको बारेमा थाहा छ, बुद्धको जन्मस्थानको बारेमा पढेको छु, पोखरा र अन्नपूर्ण पदयात्राका वर्णनहरू पनि सुनेको छु । मर्नुपहिले पक्कै एकदिन तिम्रो देश नेपाल पनि पुग्नेछु’
उसले मुस्काउदै भनी ।

र यो पनि भन्न भ्याई कि यस्तो अप्ठेरो भाषा र कठोर नियम कानून भएको देश इजरायलमा यति लामो समयसम्म सहजताकासाथ बस्न सकेकोमा तिमीलाई त पुरस्कारै दिनुपर्ने हो । म भए त सक्दिनथेँ, यी हेरत चार महिनामै थाकिसकेँ ।

जिन्दगी सधैँ रहरमात्र हुदैन यहाँ कतिपय सम्झौता पनि हुन्छन भनेर यसलाई कसले सम्झाइदेओस ?

यो चिनियाँ केटी निकै चटपटे स्वभावकी थिई । हेर्दा त्यस्तै लाग्थ्यो, ऊ असाध्य चन्चलता देखाइरहेकी थिई । अघिदेखि यसलाई झेल्दै आइरहेकी नेपाली साथीले भनिन – यो यसरी नै बोलेको बोल्यै, हाँसेको हाँस्यै छे ।

मैले सोधेँ – तिमीलाई हिब्रुमा केके आउँछ त ??

‘आनी ओहेव ओताख’ यति भन्दै ऊ फेरि हाँसी र आँखा झिम्काई । मैले भने – केटालाई “आइ लभ यु ” भन्न ‘ओताख’ भनिदैन ‘ओत्खा’ भनिन्छ । बरु यो शव्द पक्कै तिमीलाई अरु कसैले भनेको हुनुपर्छ, किनकि यो केटीलाई सम्बोधन गरिने वाक्यांश हो ।

यसपटक भने ऊ लजाई र भनी – किताबमा यस्तै लेखेको छ त ।

साइप्रस एम्बासी डिजिंगोफ सेन्टरको चौधौँ तल्लामा थियो । एलिभेटरको ढोकैमा हामीले नेपाली दूतावास इजरायलका सहचारी कमल कोइरालालाई पनि भेटायौँ, उहाँहरू पनि यसै साता साइप्रसको अफिसियल भ्रमणमा हुनुहुदो रहेछ ।

मेरा लागि यो यात्रा एकदमै पृथक र उत्साहजनक थियो । सागरको बीचमा रहेको युरोपियन द्वीप साइप्रस जहाँ प्रेमकी देवी एफ्रोडाइट जन्मिएकी थिइन, त्यो देशको भ्रमण धेरै अर्थहरूमा विशेष र रोचक थियो ।

दूतावासमा आगन्तुकहरूको भीड थियो । मेरो र अर्को नेपाली साथीको पालोपछि मात्र यो चिनियाँको पालो भएकोले ऊ हामीभन्दा पछि नै थिई । अघिल्लो हप्ता नै निवेदन दिइसकेकोले मेरो भिसामात्र कलेक्ट गर्नु थियो भने उनीहरू भर्खर एप्लाई गर्न आएका थिए । कौतुहलताले त्यतिकै ढुकढुकी बढिरहेको थियो । पालो आउने आउने बेला हामी चुपचाप भयौँ ।

यो चिनियाँ केटी हाँस्दै मेरो नजिक आई र भनी – ‘तिमी कति राम्रा र दयालु छौ । हेरन मेरो कतै पुग्नुपर्ने छ निकै ढिलो भइसक्यो, मलाई तिमीहरूको पालो अगाडि जान देऊ न ल ??

अघिदेखि यसको चर्तिकला हेरिरहेकी साथीले के सोचिन कुन्नि, भनिन – देख्नुभयो त यो चाइनिज कति बाठिरहिछे ? पालो मिचेर अगाडि जाने बहाना खोज्दैछे ।

हो बाठिरहिछे । तर मलाई यसको हाँसो र अनुरोध गर्ने तरिका दुवै ‘क्युट’ लागिरहेको थियो । भनिदिएँ – मलाई तिम्रो अनुरोध त मन परेन तर तिम्रो मुस्कान यति क्युट छ कि मैले नाई भन्न पनि सकिनँ ।

अघिदेखि कहिले पालो आउला भनेर पर्खिरहेकी साथी भुइँतिर हेर्दै हासिरहेकी थिइन । …

(समाप्त)

शहरमा छोराहरु हराउनुको कारण छ

सुनसान छ चौतारो, पँधेरो र गाउँसम्म जाने गोरेटो । लाहुरे छोरा फर्कने प्रतिक्षामा छ त्यो झुपडी त्यो आँगन र बाआमाका रसिला आँखाहरु ... तर छोराहरु कतै हराएका छन । किन हराएका छन ?

ती रुखा ताता बालुवामा उँट र भेडाका गोठाला भएका छन, ती रुखा मरुभूमि भएका छन। ती उदास मन भएका व्यस्त शहर भएका छन । ती बाँडिएका छन कतै जुलुस भएर कतै आन्दोलन भएर । ती कतै पसिना बनेर पोखिएका छन या कतै भएका छन राता बाकसका उपहारहरु ...

यद्यपी प्रिय छोराहरु ! सधै-सधैं छ र रहिरहनेछ - तिम्रो प्रतीक्षा ।

--------------------------------

शहरमा छोराहरु हराउनुको कारण छ
नयाँ मान्छे देख्दा गाउँ, डराउनुको कारण छ

भो नसोध किन देशमा, घटदैछन युवाहरु ?
अरबमा उँट भेडा चराउनुको कारण छ

पक्कै केही कारण छ, हाम्रो देश नबन्नुमा
सधैँ बिरोध भाँडभैलो गराउनुको कारण छ

संविधान बनेकोमा खुसी छैन कोही कोही
देश भाँड्न मतियार अह्राउनुको कारण छ

फर्किएनन चुनावपछि सर्वाहारा भन्नेहरु
तिनले पनि दर्बारै मन पराउनुको कारण छ

शहरमा उसको महल त्यसै छैन उभिएको
भ्रष्ट तस्कर मिलि पैँचो भराउनुको कारण छ

भक्ते, माने, वीरबहादुर हरु ज्युँदै मरेका छन
गल्ली गल्ली बहुलाकाजी, कराउनुको कारण छ

कृष्णपक्ष
धादिङ, हाल इजरायल